عنوان پایان‌نامه
جغرافیای اداری استخر در دوره ساسانی بر اساس مطالعات باستان شناسی
- رشته تحصیلی
- باستان شناسی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 1865;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 57712
- تاریخ دفاع
- ۳۰ بهمن ۱۳۹۱
- دانشجو
- جهانپور جوادی مفرد
- استاد راهنما
- کمال الدین نیکنامی
- چکیده
- ساسانیان از ابتدا نظام اداری کشور را مبتنی بر تقسیم آنها به ایالات قرار دادند. در واقع ادارات ثابتی را تشکیل دادند که رابط میان مرکز و ایالات بود. ایالت پارس از جمله ایالاتی بود که در این تقسیمات اداری نقش مهمی ایفا می کرد. این ایالت در دوره ساسانی علاوه بر نقش خاستگاهی، مرکز مذهبی- سیاسی و یکی از مناطق مهم و راهبردی به لحاظ اداری، محسوب می شد، که بر اساس نظام اداری ساسانیان شکل گرفته بود که قطعا نظامی سازمان یافته بود. با مطالعه متون تاریخی می توان پی برد که این ایالت در دوره ساسانی به پنج خوره (کوره) از جمله: استخر، اردشیر خوره، شاهپور، داربگرد و ارجان تقسیم می شده است. در میان این پنج خوره ، خوره استخر با مرکزیت شهر استخر وسیع ترین خوره این ایالت بوده است که بر اساس سازمان اداری ساسانیان شکل گرفته بود. موقعیت این شهر در ضلع شرقی دشت مرودشت در طول تاریخ حیات استقراری آن سهم عمده ای در تسلط این ناحیه به مناطق پیرامونی خود داشته است. نقش کنترل کننده این شهر بر آب رودخانه پلوار که سیراب کننده بخش اعظمی از زمین های کشاورزی مرودشت است، یک عامل مهم در تسلط این شهر بر محوطه های کوچکتر و روستاهای پیرامون خود در دوره ساسانی بوده است. از طرف دیگر تسلط بر اصلی ترین راه ارتباطی فارس با مناطق داخلی فلات ایران که این نیز از موقعیت جغرافیایی استخر حاصل می شود دارای اهمیت زیادی بوده و در رونق تجارت این شهر مؤثر بوده است. بر اساس آنچه که در فصل دوم این رساله در رابطه با نظام و تقسیمات اداری ایالت پارس در دوره ساسانی و کوره استخرگفته خواهد شد، استخر شهری بود در مقام مرکزیت خوره ای از ایالت پارس که در کوست نیمروز واقع شده بود. بنابر این، این نام علاوه بر اینکه به یک شهر یا مرکز جمعیتی اطلاق می شده، نامی بوده که یک حوزه جغرافیایی را تعریف می کرده است. با مطالعه منابع مکتوب به جای مانده از فارسی میانه، نوشته های مورخان و جغرافی دانان اوایل دوران اسلامی، و مطابقت این مطالب با شواهد باستان شناسی ( سفال ها، کتیبه ها، سکه ها و مهرهای اداری) دوره ساسانی در حوزه تحت پژوهش(دشت مرودشت و بیضا)، می توان ، تصویر کلی از نظام اداری این دوره را تا حد امکان در منطقه مورد مطالعه ترسیم کرد. گرچه منابع مکتوب در رابطه با تعاملات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر استخر بر اقمارش اطلاعات مستقیم چندانی ارائه نداده اند، اما با تحلیل سفال ها و الگوی استقراری سکونتگاه های پیرامونی این شهر ( دشت مرودشت و بیضا) می توان شمه ای از ارتباطات مرکز و پیرامون را ارائه داد. بدین منظور در یک بررسی میدانی 15 محوطه استقراری در پیرامون این شهر شناسایی شد و با تحلیل سفال ها و الگوی استقراری این محوطه ها و تطبیق با اطلاعات متون تاریخی، سعی شده تصویر گوشه ای از نظام اداری پارس به عنوان زیر مجموعه ای از نظام اداری قلمرو ساسانی را در حد امکان بازسازی نمود. واژگان کلیدی: پارس، استخر، دوره ساسانی، نظام اداری، سفال، الگوی استقراری
- Abstract
- From the beginning, Sasanian had been established the administrative systems based on province partitions. In fact, they had established constant administrations which are related the center and provinces. As an illustration, province Pars had an important role in these administrative systems. In Sasanian period, this province was a religion – politician center and has an initial role, and also indeed it was considered an organized administrative. According to the historical documents, this province encompase five khurrahs including: Istakhr, Ardeshir khurrah, Shahpour, Darabgerd, and Arjan. Among these five khurrahs, Istakhr was the most widest khurreahs in province Pars, and the city of Istakhr, Istakhr, was baed on administrative systems. This city ,which was located in east direction of Marvdasht plain, has in vital role in controlling its peripheries regions. One important reason to have the power to control on its peripheries small cities and villages is that Istakhr had the authority in controlling the Polvar river’s water. Moreover, the most important road of Pars had passed through Istakhr, and this trade road connects Pars to internal regions of Iran’s Flat. In second chapter of this thesis, the administrative systems will be explained for Pars and kurreh Istakhr in Sasanian period, and the results shown that Istakhr city was centered in a Istakhr khurreh in the Pars province of Nimrous kust. Thus, the word Istakhr had been used to name a city and a geographic area. By investigating historical documents remaining from middle Persian, historians, and geographers documents of early Islamic period, and their similarities with archeological evidances (ceramics, inscriptions, coins, and official seals) of Sasanian period in Marvdasht plain
