عنوان پایان‌نامه
فرم عملکرد فضاهای شهری در انتقال از دوره ساسانی به دوره اسلامی بر اساس مستندات باستان شناختی
- رشته تحصیلی
- باستان شناسی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 71943;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 41569
- تاریخ دفاع
- ۲۳ تیر ۱۳۸۸
- دانشجو
- ساسان سیدین
- استاد راهنما
- حسن کریمیان
- چکیده
- دارابگرد یکی از شهرهای باستانی استان فارس بوده که تاریخ ساخت آن بر طبق اساطیر ایران، به زمان داراب شاه ( داریوش اول هخامنشی ) باز می گردد. با توجه به اینکه 1.21 % از کل سفال های نمونه برداری شده از سطح محوطه به دوره اشکانی تعلق دارد، می توان پذیرفت که شهر از دوره اشکانی مسکون بوده و تا دوره اسلامی هم وضع به همین منوال بوده است؛ اما در قرن ششم هجری قمری - طبق نوشته ابن بلخی- شهر متروک گردیده و سکنه آن در شهر جنت سکنی گزیده اند؛ اما این شهر جدید چندان دوام نیاورد و استقرار آن مدت کوتاهی به طول انجامید. سپس مردم به شهر جدید داراب که در شمال شهر باستانی دارابگرد قرار دارد، مهاجرت کرده و تا به حال هم در آن زندگی می کنند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های نمونه برداری شده از سطح محوطه، بیان کننده این نکته است که شهر دارابگرد در دوره ساسانی، استقراری متمرکز و پرقدرت داشته است؛ بعد از حاکمیت دوره اسلامی و شکست ارتش ایران و به دنبال آن تسخیر ایالت پارس و شهر دارابگرد، تغییراتی در عملکرد و کاربری فضاهای شهر به وجود آمد. به این صورت که عمده استقرار به سمت نیمه شمالی شهر گرایش یافت و به احتمال زیاد از نیمه جنوبی شهر در دوره اسلامی، استفاده چندانی نشده است. شواهد و قراین حاکی از این واقعیت می باشند که دروازه شمالی در دوره ساسانی به عنوان دروازه اصلی شهر دارابگرد عمل می کرده است. اما بعد از سقوط ساسانیان و ظهور حکومت اسلامی در دارابگرد، به نظر می رسد که از اهمیت این دروازه تا حدی کاسته شده و دروازه غربی جای آن را گرفته باشد؛ قرار گرفتن مزار دحیه کلبی در جوار این دروازه و همین طور قرار داشتن احتمالی بازار شهر در طول خیابان اصلی غرب شهر، شاید باعث تقویت این نظریه شود. به علاوه در متون تاریخیِ دوره اسلامی نیز، از دروازه غربی ( دروازه استخر ) به عنوان دروازه اصلی دارابگرد نام برده شده است. در مجموع به نظر می آید که در دوره اسلامی، همان طور که در برخی دیگر از شهرهای اوایل دوره اسلامی نیز مشاهده شده است، شهر به سمت شمال ( خارج از باروهای شهر دوره ساسانی ) گسترش یافته و باید شواهد این گسترش را در اراضی شمالی باروی شهر جستجو نمود؛ جایی که متأسفانه امروزه اکثر مناطق آن به مزارع کشاورزی مبدل گشته است. کشف دو پایه ستون در خارج از باروی غربی شهر، می تواند شاهدی بر این مدعا و نوشته های مقدسی باشد که قسمتی از بازار دارابگرد را در خارج از باروهای دایره ای شکل شهر ( آن هم تنها در یک جهت خاص، نه در تمام اطراف شهر ) ثبت نموده است. واژگان کلیدی: دارابگرد، فرم، فضا، عملکرد، ساسانی، اسلامی
- Abstract
- Darabgerd is one of the ancient cities in Fars province. According to Iranian mythology, Darab shah (Dariush, the Great) found the city in the Achaemenian period. But, due to the fact that 1.21% of total ceramics gathered from the city belongs to the Parthian period, we can accept that the city was residential since Parthian period to the Islamic era. According to the Ibne Balkhi’s Fars Nameh, the city was abandoned in early Hijri 6th century and therefore, the people of Darabgerd migrated to the Jannat city. But, the settlement of this city was shortly. Later on, the people of Darabgerd made the modern city of Darab. This city is located in the north of the ancient city of Darabgerd and this settlement is still available. According to the results of data analyzing, the city had a strong and intensive settlement in Sasanian period. After Arab’s conquest and the collapse of Pars province and Darabgerd city, some changes were made in the function of urban spaces of the city. Accordingly, the main settlement shifted to the north of the city. Apparently, the southern half of the city was abandoned in Islamic era. Presumably, the northern gate was the main gate of the city in Sasanian period. After the collapse of the Sasanian kingdom, the western gate became the main gate of the city. The location of the tomb of Dahye Kalbi near the western gate of the city, and also probable location of the city’s Bazar throughout the western main street, are the main reasons for this hypothesis. Also, on the other hand, in Islamic period’s texts, the western gate (gate of Istakhr) is declared to be the main gate of Darabgerd. Finally, according to some other early Islamic cities, apparently in this period, the main settlement of the city shifted to outside of Sasanian city (in this case, north of the Sasanian fortifications) and we should survey this area to discover available evidences of this period. Unfortunately, this area is used for agricultural purposes nowadays. Discovering two pattens in this area proves the Maghdasi’s records of the location of the city’s Bazar in suburb areas (only in one side of the round fortification) and the above -mentioned hypothesis. Keywords: Darabgerd, Form, Space, Function, Sasanian, Islamic era
