عنوان پایان‌نامه
بررسی باستان شناختی پهنه فرهنگی شهر اسفراین خراسان جنوبی
- رشته تحصیلی
- باستان شناسی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 5634;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 40473
- تاریخ دفاع
- ۲۰ اسفند ۱۳۸۷
- دانشجو
- احمد نیک گفتار
- استاد راهنما
- هایده لاله
- چکیده
- شهرستان اسفراین به مرکزیت شهر اسفراین از توابع استان خراسان شمالی در شمال شرقی ایران و شمال غربی استان خراسان رضوی قرار گرفته است. این منطقه در قرون اولیه اسلامی( بویژه 3 و 4 ه. ق) به دلیل پایتخت شدن نیشابور در دوره طاهریان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده است، چرا که اسفراین از شهرهای مهم نیشابور بوده است و همزمان با حملات مغولان و تخریب نیشابور این شهر هم ویران و برای مدتی از رونق و اهمیت آن کاسته می شود. با روی کار آمدن سلسله ی ایلخانان و ثبات سیاسی و تغییر راه ارتباطی از توس به اسفراین بجای مسیر نیشابور به اسفراین نه تنها اسفراین موقعیت ویژه ای بدست می آورد، بلکه اهمیت اسفراین دو چندان می شود و حتی از تابعیت نیشابودخارج می گردد تا جایی که به عنوان یکی از مراکز مهم ضرب سکه(از دوره ی ایلخانی تا صفویه)، در خراسان مطرح است. بطوری که دوران ایلخانی و سربداران بیشترین و متنوع ترین سکه ها را مشاهده می کنیم. با این وجود، مهمترین عواملی که می توان در شکوفایی و استمرار و استقرارها در حوزه ی پژوهش به آن اشاره داشت، شامل: منابع غنی آبی، زمین های حاصلخیز، وجود رجال سیاسی و مذهبی و بالاخره قرار گرفتن در مسیر جاده کاروان رو نیشابور – گرگان است. اما آنچه در مورد پهنه ی فرهنگی شهر تاریخی اسفراین می توان بیان داشت، این است که در محدوه ی بررسی میدانی انجام گرفته، منطقه 180 اثر مورد مطالعه، شناسایی و پژوهش قرار گرفت که از این تعداد 84 اثر به دوره ی اسلامی تعلق دارد. بدست آمدن سفال ها در منطقه نشان داد که دو مکان محوطه شهر بلقیس و مجموعه محوطه و بناهای نوروز تپه 1 و 2 و راونیز دارای غنی ترین و متنوع ترین داده های سفالی از نظر فرم، نقش و پوشش لعاب در منطقه می باشند. به نحوی که در اکثر محوطه های مورد مطالعه نمونه سفال های موجود در دو منطقه¬ی مذکور مشاهده می گردد که نشانگر نفوذ فرهنگی محوطه های شهر بلقیس و نوروز تپه در آنها است. پراکندگی و استقرار در نیمه ی غربی و نیمه ی شرقی بیشتر بوده است که به دلیل استقرار شهر تاریخی اسفراین در غرب و ولایت ارغیان در شرق اسفراین که محدوده ای کوچکتر از آن بوده است. کلید واژه: پهنه ی فرهنگی اسفراین، ارغیان، راههای ارتباطی، بررسی باستان شناختی.
- Abstract
- The township of Sfaraien, having Sfaraien city as its center and being located in the environs of Khorasan-e-Shomali in Northeast of Iran, is located in Northwest of Khorasan-e-Razavi province. The region in early Islamic centuries (especially in third and forth century ه.ق) achieved great importance as a result of Neishabur city becoming the capital of Taherian era; and, Sfaraien was one of main cities of Neishabur and simultaneously with the invasion of Mongols and destruction of Neishabur, Sfaraien becomes also demolished and loses some of its prosperity and significance. With Ilkhanan dynasty taking power and political stability and with changing the connecting route from Toos to Sfaraien instead of Neishabur to Sfaraien, not only Sfaraien obtains a special position, but also it achieves more importance and becomes independent of Neishabur to the extent that it becomes one of the main minting centers (from Ilkhani to Safavieh era) in Khorasan. Therefore, in Ilkhanian and Sarbedaran eras, the maximum number of coins and the most variable ones can be observed. However, the most important factors which can be pointed out in research area in flourishings, continuities and stabilities include rich water resources, fertile farmland, political and religious statesmen, and finally being located in the road between Neishabur and Gorgan which were used by caravans. And what can be pointed out about the cultural Landscape of the historical city of Sfaraien is that in the district of field studies on the regions, 180 antiquities were studied, identified and researched which 84 of them belongs to Islamic period. Unearthing earthenware in the region explained that two site yards of Belqeis city and Noruz Tapeh 1 and 2 and Rav complex and monuments is of the richest and the most variable earthenware data considering form, drawings and glaze. In addition, in most yards studied, some earthenware specimens are observed in the two mentioned regions which indicate the cultural effect of Belqeis and Norooz Tape on them. The scattering and settlement in western and eastern halves dominates which is as a result of settlement of the historical city of Sfaraien in west and Velaiate Arqyian in east of Sfaraien which had smaller area. Keywords: Cultural Landscape , Esfaraen,Arghyian, Connecting Route,Archaeological Survey.
