عنوان پایان‌نامه
بررسی سازمان فضایی، فرم و عملکرد قلعه های زاگرس مرکزی در دوران اسلامی با تکیه بر قلاع لرستان
- رشته تحصیلی
- باستان شناسی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 4561،;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 81251;کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 4561،;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 81251
- تاریخ دفاع
- ۱۷ آذر ۱۳۹۴
- دانشجو
- کاظم امیدی
- استاد راهنما
- حسن کریمیان
- چکیده
- قابلیت جغرافیایی بی نظیر رشته کوههای زاگرس میانی که عموما از شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته و دره های عمیق، کم عرض و طویل را در میان خود جای داده است، سبب گشته تا کهن ترین استقرارگاههای بشری را در خود جای دهند. محدوده ای که امروزه با عنوان لرستان قابل شناسایی می باشد، بخشی از زاگرس مرکزی است که پیوسته مرکز سیاسی این قلمرو جغرافیای محسوب می گردد. عیناً به همین سبب بوده است که قلعه های حکومتی و نظامی فراوانی در آن ایجاد گردیده است. اینکه نقش این قلعه ها در به قدرت رسیدن و استمرار حکومت فرمانروایان محلی این منطقه تا چه میزان بوده و سازمان فضایی، پراکنش جغرافیایی، توزیع مکانی و زمانی و همچنین الگوی ساخت آنها چگونه بوده و تحت تأثیر چه عواملی قرار داشت، از پرسشهای قابل طرحی می باشند که در این پژوهش تلاش گردیده تا بدانها پاسخ گفته شود. فرض بر آن بود که شبکه های ارتباطی اصلی ترین عامل در مکان گزینی قلعه ها به شمار می آمده و دشواری دسترسی و تسخیر این قلاع، استقلال آنها از حاکمیت مرکزی را رقم می زده است. هدف آن بود تا علاوه بر شناسایی و تعیین توزیع مکانی و زمانی قلاع استان لرستان، عوامل موثر بر شکل¬گیری و توسعه و سازمان فضایی آنها مشخص و به گونه شناسی و تعیین عملکرد آنها پرداخته شود. آنچنانکه در پژوهش حاضر مشخص گردید، بیشتر قلعه های مورد مطالعه به منظور استحکام قدرت حاکمان محلی زاگرس نظیر آل حسنویه، آل کاکویه، اتابکان و والیان احداث گردیده اند. این نتایج همچنین مشخص داشته است که تعدادی از این قلعه ها (نظیر قلعه فلک الافلاک، سرماج، رومیان، گریت و منگره و ...) در تحکیم حاکمیت های منطقه ای نقش بسزایی داشته اند. به نظر می رسد که صعب العبور بودن و قرارگیری در حد فاصل تمدنهای شرق و غرب زاگرس، سبب گردیده اند تا حاکمان محلی بتوانند به نحو مطلوبی از آنها در اعمال حاکمیت بر منطقه بهره برداری نمایند. آنچنانکه منابع تاریخی اشاره دارند، استقلال و امنیت این قلاع تا بدان حد بود که منطقه طی چندین دوره مرکز حکمرانی حاکمان منطقه بوده و گاها به اندازه ای به میزان امنیت آنها اعتماد شده است که حکمرانانی چون آل حسنویه (در قرن 4 هجری) گنجینه خود را از قلعه سرماج به قلعه فلک الافلاک انتقال داده اند. و یا در دوره های بعد مامن مطمئنی برای دیگر حکمرانان در زمان استقلال سیاسی آنها به شمار می رفته است. کلیدواژه: زاگرس مرکزی، قلاع لرستان، حکمرانان محلی، آل حسنویه، قلعه فلک الافلاک
- Abstract
- The significant features of Central Zagros Mountains such as lengthy, narrow and deep valleys with the northwest-southeast orientation caused to existence of ancient human settlements. The Current Lorestan is a part of Central Zagros as the political heart of this geographical zone, the reason in forming a large number of military and rulership fortresses. There have been many questions about these fortresses, which we tried to find the answers in this research. The impact of fortresses on rule continuity of local rulers in Central Zagros and the implications like spatial organization, geographical dispersion, temporal and spatial distribution and fabrication patterns are enumerated. It is suggested that the communication networks are the main reasons in site selection of fortresses and the access difficulty to them caused to their independence from central rulership. During present research in addition to identification, spatial and temporal distribution of the fortresses, we tried to show the efficacious factors on forming and development of them. Also, their spatial organization and operation will be proceeded. It has been cleared that the most of the fortresses established for power strengthening of local rulers of Al-i Hasanouyeh, Al-I Kakouyeh, Atabakan and Lorestan’s governors. It has been resulted that, some these fortresses like Falakol Aflak, Sarmaj, Roumian, Gerit, Mongereh and etc. have the significant role in strengthening of regional rulerships. It seems that their locations between the west and east cultures of Zagros and their arduous situation are the reasons for suitable rulership impressment of rulers on their region. From the historical points of view the independence and security of these fortresses was insomuch that the region had been the center of rulers during variant periods. Their security was quite fine, as the Al-I Hasanouyeh shifted their repository from Sarmaj to Falakol Aflak in 4th century A.H. They have been the secure places for other rulers in the time of their political independence. Keywords: Central Zagros, Lorestan Fortresses, Local rulers, Falkol Aflak Fortress.
