عنوان پایان‌نامه
پزوهشی درباره اسطرلاب زورقی
- رشته تحصیلی
- تاریخ علم - نجوم در جهان اسلام
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 1929;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 48333
- تاریخ دفاع
- ۰۲ آذر ۱۳۸۹
- دانشجو
- سیدجواد حسینی طباطبایی
- استاد راهنما
- ایرج نیک سرشت
- چکیده
- هدف این رساله معرفی یکی از انواع اسـطرلاب است که به نام زورقی شنـاخته می شود. اسطرلاب از زمره مشهورترین و پرکاربرد ترین ابزار ها در تاریخ علم نجوم محسوب می گردد. گستردگی کاربردی و نیز استمرار تاریخی همراه با صحت اعتبار داده های علمی و تولید انبوه انواع آن، اسطرلاب را تبدیل به یک صنعت و تکنولوژی کرده است. اسطرلاب زورقی در میان انواع مختلف این ابزار ها یک استثناء محسوب می شود و این بدلیل تفاوت اساسی است که در مبانی نظری ساخت آن وجود دارد. بر خلاف تمامی انواع اسطرلابهای دیگر که بر اساس فرضیه کیهان شناخت ارسطویی زمین مرکز و مدل نجومی بطلمیوسی زمینِ ثابت و ساکن ساخته می شوند، تنها اسطرلاب زورقی است که طراحی آن بر مبنای نظریه زمین متحرک (چرخش روزانه زمین بر محورش) می باشد؛ یعنی تنها مدلی از اسطرلاب که منطبق بر واقعیت کیهانی است. مخترع این اسطرلاب ابوسعید سجزی (د: حدود 415ق.) ریاضیدان و منجم بزرگ ایرانی است. در این رساله تاریخچه ای از زندگی و آثار ریاضی و نجومی ابوسعید سجزی به همراه کتاب شناسی به نسبت جامع از وی را ارائه کرده ایم. موضوع مناقشه سکون یا حرکت زمین را در تاریخ کیهان شناسی مرور کرده و دیدگاه سجزی را مورد تحقیق قرار داده ایم. آنگاه به معرفی اسطرلاب از لحاظ تاریخ و انواع آن پرداخته ایم و ساختار و اجزای اسطرلاب مسطح را معرفی کرده ایم. مبانی نظری و ریاضی اسطرلاب زورقی تحلیل شده و متونی تاریخی در موضوع طراحی و ساخت اسطرلاب زورقی ارائه شده و بر اساس این متون، یک نمونه از اسطرلاب زورقی را بازسازی نموده ایم. سپس یک نسخه خطی در موضوع معرفت و عملکرد اسطرلاب زورقی مورد تصحیح قرار گرفته و با بهره گیری از این نسخه و چند متن موجود دیگر دستورالعمل های کار با اسطرلاب زورقی را تدوین کرده ایم.
- Abstract
- In this thesis, We want to introduce Zawraqi astrolabe. Astrolabe is most famous and usable tool in history of astronomy. Widespread usage and also historical continuity accompanied with scientific data validity and mass production of astrolabes made it as a technology and industry. Zawraqi is an exceptional astrolabe among different kinds of this tool and it is due to difference in theoretical bases of its manufacturing. In despite of all other astrolabes which based on Aristotelian cosmology geometrical theory and Immobile earth Ptolemic planetary models, It is just Zawraqi astrolabe which designed based on mobile earth theory (earth daily rotation around its axis) that means unique reality-based model of astrolabe. Iranian great mathematician and astronomer Abu Saeed Sijzi (da. 415 h) was inventor of this astrolabe. This thesis presents brief history of life and mathematical and astronomical works of Sijzi and relatively comprehensive bibliography of him. We get a review on immobile or moving earth disputes in cosmology history and examined Sijzi’s views. In following of the thesis, we introduce history , kinds, structure and components of plane astrolabe. In this thesis, theoretical and mathematical bases of Zawraqi astrolabe has been analyzed and presented historical texts about design and making Zawraqi astrolabe. in accordance of these texts ,we restructured a sample of Zawraqi astrolabe prototype, And then corrected a manuscript about specification and performance of this astrolabe and by using of this manuscript and other texts, I developed instruction manual of Zawraqi astrolabe.
