عنوان پایان‌نامه
بررسی حساسیت رسوبات دریاچه مهارلو به فرسایش بادی و تهدیدهای احتمالی برای شهرستانهای اطراف
- رشته تحصیلی
- مهندسی منابع طبیعی - بیابان زدایی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی شماره ثبت: 6442;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 69626
- تاریخ دفاع
- ۲۸ بهمن ۱۳۹۳
- استاد راهنما
- سادات فیض نیا
- دانشجو
- محسن کاظمی
- چکیده
- دریاچه¬ها و تالاب¬ها از مهمترین عرصه¬های زیستی در جهان هستند. در سال¬های اخیر روند کاهشی سطح آب دریاچه¬ها و تالاب¬ها، حساسیت رسوبات به فرسایش بادی و تولید گرد و غبار از سطح آن¬ها را افزایش داده است. در این تحقیق به بررسی حساسیت رسوبات سطحی دریاچه مهارلو به فرسایش بادی و تولید گرد و غبار پرداخته شده است. برای انجام این پژوهش، ابتدا میزان تغییرات سطح آب و کاربری اراضی اطراف آن در ماه¬های فروردین و شهریور طی سال¬های 1366- 1392 با استفاده از تصاویر ماهواره¬ای بررسی شده است. سپس روند تغییرات عوامل اقلیمی، مقدار جریان آب ورودی به دریاچه مهارلو و همچنین سطح آب زیرزمینی دشت-های اطراف دریاچه با استفاده از آزمون¬های آماری من-کندال و پتیت بررسی شده است. در این تحقیق به منظور منشأیابی رسوبات بادی واقع در قسمت انتهایی (جنوب شرقی) دریاچه، از روش گام به گام استفاده شد. نمونه‌های رسوب از بخش سطحی رسوبات دریاچه مهارلو برداشت شده است. ابتدا درصد بخش تخریبی و درصد بخش شیمیائی این نمونه¬ها با روش مخصوص تعیین گردید. دانه-بندی رسوبات به روش الک بندی تر انجام گرفت و با استفاده از نرم¬افزار Gradistat، منحنی‌های دانه‌بندی ترسیم گردید و شاخص¬های رسوب شناسی رسوبات تعیین شد. جهت بررسی ترکیب کانی‌شناسی رسوبات از میکروسکوپ بینوکولر استفاده شد. برای بررسی میزان گرد و غبار اطراف دریاچه، سه دستگاه نمونه‌گیر گرد و غبار در اطراف دریاچه مستقر گردید. نتایج حاصل از پایش تغییرات سطح آب دریاچه مهارلو در شهریورماه سال¬های 1366 – 1392 نشان‌دهنده آن است که سطح آب دریاچه 82 درصد کاهش داشته و میزان شوره¬زار و خاک لخت سطح دریاچه به ترتیب 5/37 و 39 درصد افزایش داشته است. همچنین میزان سطح آب در فروردین¬ماه سال¬های 1366 –1392، 20 درصد کاهش‌یافته است. نتایج حاصل از بررسی¬های اقلیمی نشان می¬دهد که میزان بارندگی بر سطح دریاچه مهارلو کاهش معنی¬داری نداشته (%1P< )، اما روند تبخیر و تعرق پتانسیل منطقه از سال 1365 تا 1392 در سطح احتمال 1% افزایش داشته است. تراز سطح آب زیرزمینی دشت¬های اطراف دریاچه¬ بر اثر برداشت بیش از حد، در سطح احتمال 1% دارای روند کاهشی بوده است. جریان متوسط سالانه رودخانه خشک شیراز از سال 1385تا 1392روند کاهشی معنی¬دار داشته، اما در رودخانه باباحاجی تغییرات معنی¬داری در مقدار جریان ورودی مشاهده نشده است. نتایج درصد مواد تخریبی و شیمیائی رسوبات سطح دریاچه نشان‌دهنده این است که بیشتر رسوبات، رسوبات گلی دارای املاح شیمیائی است. نتایج آنالیز دانه‌بندی رسوبات تخریبی سطح دریاچه حاکی از جورشدگی ضعیف و بسیار ضعیف رسوبات است. چولگی رسوبات به سمت ذرات درشت بوده و رسوبات دارای بافت گل ماسه¬ای کمی گراولی هستند. رسوبات دریاچه مهارلو از کانی¬های رسی، ژیپس، کوارتز و خرده‌سنگ‌های آهکی و ماسه سنگ کوارتزی تشکیل شده¬اند، بیشترین درصد کانی¬های رسوبات دریاچه را کانی¬های رسی تشکیل می¬دهند. نتایج منشاءیابی به روش گام به گام به شرح زیر است: جهت باد منطقه با توجه به گلباد ترسیم شده، شمال غربی و غربی است، اما جهت بادهای فرساینده بدست آمده با استفاده از روش تجربی و جهت تپه¬ماسه¬ها، از غرب به سمت شرق است. دانه-بندی و ترکیب کانی¬شناسی رسوبات تپه ماسه‌های پشت بوته-ها تا حدودی شبیه رسوبات بخش گلی بستر دریاچه است که این امر نشان می¬دهد منشأ رسوبات تپه¬ماسه¬ای از سطوح بستر دریاچه (سطوح پف¬کرده، شلجمی و دق) به سمت شرق و جنوب شرقی انتهای دریاچه است. هاله مانند بودن سطح دانه¬های رسوبات، نمایان کننده این واقعیت است که منشأ رسوبات تپه¬های ماسه¬ای نزدیک و از سطح دریاچه است. نمونه¬های گرد و غبار جمع‌آوری شده توسط دستگاه‌های نمونه‌گیر خصوصاً نمونه¬¬های ذرات جامد کل (TSP- Total Solid Particle)، نشان دهنده برخاست گرد و غبار از سطح دریاچه است. همچنین تصاویر زمینی گرفته شده از رسوبات نمکی سطح دریاچه، پتانسیل بالای برخاستن گرد و غبار از سطح دریاچه مهارلو را نشان می‌دهد. با توجه به جهات باد غالب و باد فرساینده منطقه و همچنین جهت حرکت تپه ماسه‌های انتهایی دریاچه، با ادامه روند کاهش رطوبت سطحی رسوبات دریاچه¬، گرد و غبار حاصل، سلامت و رفاه زندگی مردم اطراف دریاچه¬ی مهارلو خصوصاً در راستای اشاره شده را به مخاطره می¬اندازد.
- Abstract
- Lakes and wetlands are the most important biological areas in the world. Decrease of water level of lakes and wetlands has caused increase of sensitivity of sediments to wind erosion and removal of dust from their surfaces in recent years. In this study, the sensitivity of surficial sediments of Maharlu Lake to wind erosion and dust formation has been investigated. First, water level changes of the lake and its surrounding land uses were evaluated during March and September months of 1987 to 2013, using satellite images. Then, the trend of changes of climatic factors, the amount of water discharge in Lake Maharlu and also groundwater table of plains around the lake were assessed using Mann-Kendall and Pettitte Methods. Sediment samples were taken form surface sediments of Maharlu Lake. First the percentages of terrigenous and chemical constituents of these sediments were determined usind special method.Granolumetric analysis war performed using wet –sieve method and the data were interpreted using Gradistat Software. For mineralogical analysis, binocular microscope was used. For investigation of the amount of dust around the lake, three dust samplers were installed around the lake and dust samples were collected. The results of water changes in Maharlu Lake show that the water level of the lake has decreased by 82% in September of 1987 to 2013 and the amount of salt and bare soil around the lake have decreased by 37.5 and 39 percent, respectively. Also, the water level of the lake has decreased 20 percent in March from 1987 to 2013. The results of climatic studies show that rainfall on the Maharlu Lake has had no significant reduction (p<%1), but potential evapotranspiration has increased with probability of 1% in the regions of the lake from 1986 to 2013. Groundwater level around the lake has been decreasing at the probability of 1%. Mean annual discharge of Khoshk River has been significantly reduced from 2007 to 2013. But for Babahajy River which no statistically significant changes were observed in incoming water flow during this period. The results of the amount of terrigenous and chemical constituents of surface sediments of Maharlu Lake show that most of the sediments are mud with chemical constituents. The results of granolumetric analysis of these sediments show that these sediments are poorly to very poorly sorted< skewed toward coarse sediments and have slightly gravelly, sandy mud texture. They are composed of clay minerals, gypsum, quartz and limestone and quartzose sandstone rock fragments, clay minerals being the most abundant. The results of stepwise method are as follows: The wind direction is north-west and west, but the direction of erosive winds obtained using empirical method and sand dune direction is from west to east. Granolumetry and mineralogy of sand dune sediments are almost similar to that of lake surface sediments which show that the source of sand dune sediments is from surface sediments of the lake (puffed surfaces, parabola and percussion units) toward west and southwest part of the lake. Semi-shining grains indicate water and eolian transports of the sediments which show that the source of sand dune sediments is close and is from surface sediments of the lake. Dust samples obtained using samplers, especially Total Solid Particles (TSP) indicate arising of dust form the surface of the lake, also photos taken from the salty sediments of the surface of the lake indicate potential dust production from lake surface. In regard to the prevalent and erosive wind directions and also the direction of sand dune migration, with continuing decline of lake surface moisture and production of wind dust, health and welfare of people living around the Maharlu Lake, especially in the above-mentioned direction, is endangered. and erosive wiand the direction of transport is toward south and south-eastern end of the lake.
