عنوان پایان‌نامه
بررسی باستان شناسی محوطه های اشکانی دشت درگز با تکیه بر نتایج کاوش شهر تپه چاپشلو
- رشته تحصیلی
- باستان شناسی
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 4492،;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 78865;کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 4492،;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 78865
- تاریخ دفاع
- ۳۰ بهمن ۱۳۹۵
- دانشجو
- حسن نامی
- چکیده
- شهرستان درگز در شمال شرقی ایران در مجاورت کشور ترکمنستان واقع گردیده است. همجواری این منطقه با ترکمنستان و نسا به عنوان اولین تختگاه اشکانیان، بالقوه نشان دهنده اهمیت این منطقه در این برهه از تاریخ شناسی این شهرستان، 59 محوطه از دوره اشکانی شناسایی ایران است. در تایید این مورد، در بررسی باستان ها از نقطه نظر متغیرهای محیطی مورد بررسی قرار گرفته و عوامل گردیده است. در رساله حاضر این محوطه محیطی موثر در نحوه پراکندگی آنها مورد بحث قرار گرفته است. در این راستا، سه عامل منابع آب، راههای ارتباطی و ناهمواری در نحوه شکل گیری این محوطه ها بیشترین تاثیر را داشته است. به علاوه، در بررسی باستان شناسی این محوطه ها، وسعت هر محوطه، بر اساس پراکندگی مواد فرهنگی نیز تخمین زده شد. با ترکیب داده های محیطی و وسعت محوطه ها، سه خوشه پیشنهادی برای محوطه های اشکانی این منطقه ارائه گردیده است. توقی و شهرتپه به ترتیب محوطه های مرکزی دو خوشه A و B است. خوشه C نیز معرف محوطه های است که به صورت پراکنده در دامنه کوهپایه ها و یا دشت درگز شکل گرفته اند. تعدادی از این ها مربوط به قبرستانهای جوامع کوچرو دوره اشکانی هستند محوطه . یکی از محوطه های مهم اشکانی شهرستان درگز که محوریت رساله حاضر نیز است، شهرتپه است. بر اساس داده های باستان شناسی این محوطه، شهرتپه یکی از محوطه های مهم و مرکزی شمال شرق ایران در دوره اشکانی است. 70هکتار وسعت محوطه، حصار سراسری، خندق، ارگ، و منطقه صنعتی، به همراه داده های به دست آمده از کاوشهای باستان شناسی محوطه مشتمل بر آجرهای منقوش، ظروف سفالی و ...، به خوبی نشان دهنده اهمیت این محوطه در تاریخ دوره اشکانی در شمال شرق ایران است. بر اساس همین اهمیت بعضا از این محوطه به عنوان یکی از محوطه های احتمالی معرف دارا یاد شده است. با این حال، به رغم اهمیت باستان شناسی این محوطه، تاکنون نمی توان با اطمینان راجع به انتساب این محوطه به شهر دارا با اطمینان اظهارنظر نمود . در مجموع، بر اساس داده های باستان شناسی یافت شده از بررسی ها و کاوشهای باستان شناسی شهرستان درگز در دوره اشکانی، این منطقه یکی از مناطق مهم اوایل دوره اشکانی در شمال شرقی ایران است. وجود دو محوطه وسیع توقی و شهرتپه، با حجم فراوانی از آثار شاخص دوره اشکانی، به خوبی نشان دهنده جایگاه این منطقه در تاریخ ایران همزمان با دوره اشکانی است.
- Abstract
- Darreh Gaz County is located on northeastern Iranian Plateau, near the border with Turkmenistan. Its location so close to Turkmenistan and ancient Nisa, the first homeland capital of the Parthians, shows the importance of this plain in the Iranian history. Discovery of 85 sites dating to the Parthian period in the plain is a testimony to this importance. In this thesis, the distribution of the sites has been discussed considering the impact of environmental elements. Our analyses suggest that three factors of water resources, communication routes and topography have had major role in formation and distribution pattern of the settlements. The area of each settlement has been measured by the distribution of its surface finds. Taking into accounts of environmental data and the site size, three clusters of sites have been proposed for the Parthian sites of the plain. The sites of Toghi and Shahr Tappeh are the central sites of two clusters of A and B, respectively. The cluster C represents those sites that have been distributed on the foothills and on the plain as well. Some of these sites are cemeteries of nomadic sector of the Parthian population of the time. As one the most important sites of the Darreh Gaz Plain, Shahr Tappeh is the focus of this thesis. Archaeological data show that the site has been one of the most important sites of the northeastern Iran during the Parthian period. The huge size of the site (70 ha), its fortifications, its moat, its acropolis and the industrial quarters, and the recovered materials from its excavations, like impressed bricks and pottery vessels, all suggest the importance of the site during the Parthian era. Because of such characteristics, the site has been proposed by some scholars to be the ancient Dara. In spite of the importance of the site, Shahr Tappeh could not be exactly verified as ancient Dara, because of lacking the hard evidence. In sum, based on excavations and surveys in the Darreh Gaz Plain, there is little doubt that the area has been one of the important districts of the Parthians in the northeastern Iran. Two sites of Toghi and Shahr Tappeh with huge corpus of Parthian period remains are testimony to the importance of this area in the Parthian period. Keywords: Darreh Gaz, Parthian Period, Shahr Tappeh, Dara, Environmental factors, clustering
