عنوان پایان‌نامه
تحلیل مقایسه ای و تطبیق دستورالعمل های ارزیابی ریسک اکولوژی برای پروژه های سدسازی ایران
- رشته تحصیلی
- برنامه‌ریزی مدیریت وآموزش محیط زیست
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده محیط زیست شماره ثبت: ENV 1226;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 66894
- تاریخ دفاع
- ۱۲ تیر ۱۳۹۲
- دانشجو
- مرضیه نیک زاد
- استاد راهنما
- احمدرضا یاوری, ادوین صفری
- چکیده
- سرزمین پهناور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته و توزیع ناموزون جریان های سطحی محدودیت های عمده ای را در امر استفاده بهینه از این عنصر حیاتی به وجود آورده است. سدها از جمله سازه های آبی هستند که به منظور جلوگیری از هدررفتگی آب، ذخیره آن برای مصارف مختلف، تولید انرژی، مهار سیلاب ها و آب های جاری از اهمیت بالایی برخوردارند. در کنار مزایای عمده سدسازی ، به تاثیرات سوء ناشی از احداث سد کمتر پرداخته می شود، از جمله، تاثیراتی که سد سازی بر محیط زیست و بطور خاص بر محیط زیست بیولوژیکی یا همان اکوسیستم وارد می کند. پیامدها و تاثیرات ناشی از تغییرات ذکر شده خطرات اکولوژیکی را بر اکوسیستم تحمیل می کند که تحت عنوان ریسک اکولوژیکی خوانده می شود. یکی از اقدامات مدیریتی جهت کاهش ریسک های اکولوژیکی، ارزیابی و مدیریت ریسک اکولوژیکی است که از جمله ابزار مهم مدیریتی در مطالعات محیط زیست است. فرایند ارزیابی ریسک اکولوژیکی، ارزیابی تاثیرات منفی اکولوژیکی است که پذیرندگان اکولوژیکی در اثر مواجهه با استرسورها، متحمل می شوند که تلاش شد، مفاهیم مذکور در قالب روشی اجرایی برای ارزیابی ریسک های اکولوژیکی سدسازی کشور، مورد استفاده قرار گیرند. کلیه مراحل روش اجرایی مذکور در سه سطح حداقل اطلاعات، اطلاعات متوسط و جامع تدوین شد تا برای سطوح مختلفی از داده های موجود، هزینه و زمان قابل کاربرد باشد. ارزیابی ریسک در سه سطح یاد شده شامل توصیف ریسک، تخمین ریسک و تعیین ریسک خواهد بود. تدوین روش اجرایی ابتدا، با تعیین پیامدهای ناشی از کلیه فعالیت های سدسازی، آغاز شد، سپس با بررسی تعدادی از سدهای کشور، مهم ترین پیامدهای سدسازی در ایران، تغذیه گرایی، لایه بندی حرارتی و عدم رعایت دبی زیست محیطی پایین دست انتخاب شدند. این پیامدها بر اساس چندین معیار، به عنوان منابع ایجاد استرسور در فرایند ارزیابی ریسک اکولوژیکی وارد شدند. مهم ترین استرسوری که منابع مذکور بر اکوسیستم تحمیل می کنند، اکسیژن محلول تشخیص داده شد و پذیرندگان نهایی استرسور اکسیژن محلول، بر اساس ویژگی های خاص آنها، ماهیان می باشند که تغییرات جمعیتی آنان به عنوان ریسک اکولوژیکی ناشی از کاهش غلظت اکسیژن محلول می باشد. دستاوردهای حاصل برای سد سیمره با سابقه وقوع معضل مرگ هزاران ماهی در آبان ماه 1390، به آزمون گزارده شد. نتایج حاکی از کارایی روش اجرایی تدوین شده دارد. در سد سیمره منبع اصلی ایجاد استرسور، لایه بندی حرارتی، استرسور اصلی، کاهش غلظت اکسیژن محلول، پذیرندگان اکولوژیکی آن ماهیان و ریسک اکولوژیکی کاهش بخش اعظمی از جمعیت ماهیان ارزشمند دریاچه بود. واژگان کلیدی: ارزیابی ریسک اکولوژیکی ، استرسور، پذیرنده اکولوژیکی، سد سیمره
- Abstract
- Iran is located in arid and semiarid region with scattered surface water resources leading to significant limitations in water supply. Dams are typically constructed to tackle these limitations through storage of water aimed at providing regulated supply, energy generation and flood control among others. However, dam construction and operation poses adverse environmental impacts particularly on ecosystems. Certain aspects of dams can result in ecological hazards which can be assessed and managed through ecological risk assessment. In this study, ecological hazards associated with dam construction and operation was identified and a methodology was developed for evaluation of their corresponding risks. The resulting methodology was developed based on a tiered approach due to various levels of uncertainty mostly in required data and information typically experienced in ecological risk assessment studies. Three tiers were devised so that ecological risks could be assessed qualitatively, quantitatively based on rough estimations and deterministically based on accurate and adequate data in tier one to three respectively. After a detailed analysis of all activities required for construction and operation of dams, ecological impacts were identified and shortlisted. The most significant ecological impacts were found to be associated with eutrophication, thermal stratification and limitations in supplying environmental flow downstream of dams. The main stressor linked with these three major aspects of dams, was found to be drop in dissolved oxygen levels that can in turn threaten aquatic life particularly fish that was considered as the endpoint in this study with variation in their population as a measure for ecological risk assessment. The fish kill of 2011 in Seymareh Dam was tested against the methodology developed in this study. In Seymareh Dam, overnight mixing of anaerobic state of the lower stratum with the upper layers resulted in a sudden drop in dissolved oxygen leading to massive loss of fish.
