عنوان پایان‌نامه
بررسی و ارائه الگوی پهنه نظام شهری در منطقه خراسان (خراسان رضوی و جنوبی )
- رشته تحصیلی
- برنامه ریزی منطقه ای
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 66501
- تاریخ دفاع
- ۳۰ بهمن ۱۳۹۲
- دانشجو
- محمدحسین عسکری
- استاد راهنما
- اسفندیار زبردست
- چکیده
- از مشخصه های بارز توسعه فضایی در ایران، وجود نابرابری ها و عدم تعادل و توازن منطقه ای می باشد. این امر همراه با گسترش شهرنشینی و افزایش تعداد شهرها به شکل گیری نظام شهری ناکارآمد و از هم گسیخته ای منجر شده که از شواهد آن نخست شهری (کلانشهر تهران) در سطح ملی و وجود چند شهر بزرگ در برخی از مناطق و تعداد بسیار زیادی از شهرهای کوچک و روستاها می باشد. این نظام شهری ناکارآمد همراه با گسیختگی سلسله مراتب شهری منجر به عدم هماهنگی در توزیع خدمات در کشور شده است و نظام توزیع خدمات تمامی استانها را دچار مشکل کرده است. بنابراین توجه به شبکه شهری در سطح ملی و منطقه ای بایستی در اولویت برنامه ریزی های کشور باشد تا از این رهیافت بتوان به توسعه منطقه ای دست یافت. این امر بایستی بر اساس بررسی وضع موجود و توجه به توان ها و محدودیت های هر منطقه انجام گردد. با عنایت به این مسائل در پژوهش پیش رو منطقه خراسان به عنوان بزرگترین منطقه کشور و یکی از با اهمیت ترین مناطق از لحاظ جمعیتی، اقتصادی، صنعتی، گردشگری و امنیتی محسوب می گردد به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب شده است. این پژوهش با عنوان بررسی و ارائه الگوی بهینه نظام شهری در منطقه خراسان، بر مبنای هدف از نوع تحقیقات کاربردی و بر مبنای روش تلفیقی از نوع استقرایی قیاسی می باشد. بنابراین در ابتدا با استفاده از روش اسنادی به مطالعه مبانی نظری و ادبیات تجربی موضوع و جمع آوری اطلاعات درباره محدوده مورد مطالعه پرداخته شد و سپس بانک اطلاعات توصیفی و مکانی تهیه گردید. به منظور بررسی و تحلیل ساختار کنونی شبکه شهری منطقه از قانون رتبه اندازه، ضریب آنتروپی، شاخص های نخست شهری، روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای استفاده شد. همچنین برای بررسی کامل تر نظام شهری منطقه و تعیین نقش تعاملات در آن از روش توپوگرافی جهت تجزیه و تحلیل استفاده گردید. در ادامه با توجه به GIS و SPSS شبکه استفاده گردید. در این مراحل از نرم افزارهای و بر اساس 6 عامل، AHP تحلیل ها، 3 گزینه برای الگوی شبکه شهری پیشنهاد گردید که از این میان با استفاده از روش گزینه برتر انتخاب گردید. سپس آزمون فرضیات و راهبردها ارائه گردید. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، در منطقه خراسان پدیده نخست شهری به صورت محسوسی قابل مشاهده است که در آن شهر مشهد به عنوان شهر نخست منطقه دارای جمعیتی قریب به 12 برابر شهر دوم می باشد و الگوی نظام شهری در نهایت الگوی ،AHP کنونی ترکیبی از الگوی تک مرکزی و خوشه ای می باشد. بر اساس گزینه های پیشنهادی و تحلیل بهینه برای نظام شهری منطقه خراسان الگوی توسعه چند مرکزی انتخاب گردید و راهبردها و سیاست های پیشنهادی به منظور انطباق نظام شهری با الگوی بهینه پیشنهادی ارائه گردید. در نهایت شهر مشهد در سطح اول (با ادامه روندهای موجود) و شهرهای بجنورد، بیرجند، سبزوار، تربت حیدریه و نیشابور به عنوان مراکز سطح دوم پیشنهاد شدند. همچنین بر اساس الگوی پیشنهادی، در سطح سوم شهرهای فاروج، شیروان، چناران، سرخس، تربت جام، تایباد، بردسکن، گناباد، قائن و نهبندان قرار دارند و سایر شهرها نیز در سطوح 4 و 5 قرار گرفته اند.
- Abstract
- Regional abnormalities and inequity are apparent space development features in Iran. This inequity along with massive urban expansion and increasing number of cities, are being accounted as causes for the development of dysfunctional regions, formation of inefficient and unintegrated urban system throughout the country –Tehran Metropolis as a strong proof? besides having few big cities in some of the regions and many small cities, villages in other areas. This inefficient urban system and urban levels’ discontinuity result in inconsistency of service distribution and has caused problems for the service distribution system in all of provinces. Therefore, concerning urban network both in national and regional scale must be set as a priority for the governmental master planning authorities in order to achieve regional development. This should be done based on examining the existing conditions and taking into account the aptitude of each region in the country. In addition, the plans that are based on new international theories are more suitable to be used. Regarding mentioned issues, in this study, Khorasan region as the biggest region in the country and one of the most important regions concerning population, economy, industry, mines, tourism and national security has been chosen as case study. The title of the study is “studying optimum urban system model of Khorasan Region” and is based on functional research purpose and combination of inductive?comparative method. Therefore, in the beginning the logical fundamentals and literature will be studied through utilizing attributive approach. Then data collection over the region is completed and finally the local, descriptive data bank is prepared. Rank/size rule, entropy coefficient,metropolitan indicators, factor analysis and cluster analysis method have been used in order to examine and analyze the available urban network structure in the region. Moreover, network topography method was applied to comprehensively examine the region urban system and interactions’ role within. GIS and SPSS were used as analyses softwares. Afterwards based on analyses, three alternatives are offered for urban network pattern from which the best one was chosen using AHP method based on six elements. finally, examination of assumptions and strategies are presented. Based on the results gained in this study, prime urban phenomenon is tangibly observed in Khorasan region in which Mashhad City, the prime city has the population twelve times bigger than the second city. The current urban system pattern is a combination of monocentric and cluster pattern. In addition, considering offered alternatives and AHP analysis, ultimately multi?centric development pattern was decided as the optimum alternative for Khorasan urban pattern and suitable strategies and policies were offered for gaining conformity between existing urban system and obtained optimum pattern.
