عنوان پایان‌نامه
ایقاع در عمل
- رشته تحصیلی
- پژوهش هنر
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 60701
- تاریخ دفاع
- ۲۷ شهریور ۱۳۹۱
- دانشجو
- سعید کردمافی
- استاد راهنما
- ساسان فاطمی
- چکیده
- چکیده عمل ایقاعی در فرهنگ‌های حوزه اسلامی، تحولات صوری و محتوایی گوناگونی را از سر گذرانده است. با این حال به نظر می‌رسد با مطالعه تطبیقی عمل معاصر فرهنگ‌های مذکور و البته مندرجات رسالات قدیم موسیقی می‌توان تصویری هرچند کلی از مفاهیم و واقعیات اجرایی پیرامون اصول ایقاعی و کارکردشان ترسیم کرد. پی‌گیری سیر تحولاتمفهوم و مصادیق ایقاع در رسالات قدیم حاکی از آن است که احتمالاًاهمیت¬یافتن کیفیات شیوشی ـ زیرایی نقرات، در تعیین هویت یک دور ایقاعی، از دوره تیموری آغاز شده و در دوره صفوی و در فضای تأثیرات متقابل موسیقی ایرانی و عثمانی به عناصر حیاتی نظام وزنی موسیقی‌های این دو فرهنگ و بعدها موسیقی‌های دیگر فرهنگ‌های حوزه اسلامی تبدیل شده است. علی‌رغم این واقعیت، سلفژ اصول ایقاعی به واسطه عناصر اجرایی ساز ضربی (بوم و بک) و تثبیت این عناصر را می‌توان از دست‌آوردهای فرهنگ عثمانی دانست. از سوی دیگر، مطالعه کتابخانه‌ای و میدانی بر اصول ایقاعی در کارگان «شش‌مقام» در آسیای میانه حاکی از آن است که برخی از قواعد ساخت و دگره‌سازی اصول ایقاعی ـ مندرج در رسالات قدیم موسیقی بخصوص رسالات فارابی ـ همچنان در کارگان موسیقی کلاسیک تاجیکی ـ ازبکی بروز و نمود دارند، که تکنیک‌هایی چون افزایش و کاهش نقرات و ترکیب اصول ایقاعی از این دست هستند. به نظر می‌رسد اصول مورد استفاده در موسیقی شش‌مقام ـ اعم از اصول بلند و کوتاه ـ از سویی کارکردی نشانه‌گذارانه دارند و بنابرایننقاطی کمکی برای اجراکنندگان ایجاد می‌کنند و از سوی دیگر به افزایش تقابل در خطوط دور و ملودی و در نتیجه افزایش ضخامت صوتیِ بافت موسیقی منجر می‌شوند. البته باید تأکید کرد که دورهای بلند در کارگان شش‌مقام علاوه بر کارکرد‌های فوق‌الذکر، کارکرد «فرمال» نیز دارند. هرچند تأثیرات متقابل خطوط مذکور را در تشابهات کشش‌های زمانی و طرح‌های ریتمیک آن‌ها می‌توان مشاهده کرد، با این حال به نظر نمی‌رسد میان کیفیات شیوشی ـ زیرایی نقرات (بوم وبک‌ها) و ساختار ملودی (تقطیع و مفصل‌بندی)، ارتباطی مطلق و لایتغیر وجود داشته باشد. واژگان کلیدی: ایقاع، اصول ایقاعی، رسالات قدیم موسیقی، شش‌مقام، دگره‌سازی اصول ایقاعی
- Abstract
- Practice of Iqa’ in Islamic musical cultures has had diverse changes in form and content. Nevertheless, It seems that by comparative study on modern musical practice in the mentioned cultures besides studying on the old musical treatises, we can draw an overall imagination from concepts and realities of Osule Iqa’I, and also from their application. Following the change trend of concepts and instances of Iqa’ in old treatises demonstrate that importance of pitch – timber quality of Naqarat (Rhythmic bits) for identify a Dour-e Iqa’ei (Metric cycle) had begun from Teimurid era. In the Safavid era in interactions between Ottoman and Safavid dynasties, the cited qualities have changed to one of the most critical factors of metric systems of two mentioned musical cultures and then other cultures in the Islamic realm. Despite this fact, solfege of metric cycles by practical elements of percussion instruments (Bum and Bak) and fixing of them can be considered as achievement of Ottoman musical culture. Library and fieldwork studies on metric cycles in “Shash Maqam”, repertoire of Central Asia reveal that rules of making metric cycles and variation on them– mentioned in old musical treatises specially Farabi’s ones – such as techniques of increasing - decreasing of Naqarat and combination of Osule Iqaeies can be seen in Uzbek – Tajik repertoire. It seems that applied metric cycles in Shash Maqam – consisting of short and long ones – play the role of sign for musicians; consequently, they assist performers. In addition, they increase interactions between melodic and metric lines and also lead to increasing of sound thickness of musical texture. It is necessary to emphasize that in addition to the cited applications, long metric cycles in Shashmaqam repertoire have formal application too. Although interactions of melodic and metric lines can be seen in similarities between their melodic scheme and duration, it does not seem that there is a unchangeable and certain relations between pitch - timber of Naqarat (Bums and Baks) and melody structure (its division and articulation). Key Words: Iqa’, Osul-e Iqaei, Old Musical treatises, Shashmaqam, Variation on Osul-e Iqaei
