عنوان پایان‌نامه
سیر علم اوزان و مقادیر در دوره اسلامی با تاکید بر مقاله هفتم کتاب میزان الحکمه خازنی (تحقیق ،ترجمه وشرح)
- رشته تحصیلی
- تاریخ علم -ریاضی در جهان اسلام
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 2126ف;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 58368
- تاریخ دفاع
- ۱۵ مهر ۱۳۹۱
- دانشجو
- حسین فلاح یخدانی
- استاد راهنما
- ایرج نیک سرشت
- چکیده
- اندازه‌گیری بدون شک یکی از مهم‌ترین مسائل در زندگی بشر بوده است. در تمدن اسلامی، اندازه گیری از دو وجه قابل اهمیت و توجه است. اول از بعد علمی؛ دانشمندان مسلمان در ترجمه و تألیف آثار نیازمند ذکر یکاهایی دقیق بودند. از طرف دیگر یکاها در دستورات دینی نیز کاربرد داشت و فقهای اسلامی ناگزیر به نشر و نیز توضیح جزئیات دستورات اسلام، برای تمام مسلمانان سرزمین اسلامی بودند. مشخصاً یکاهایی که به وسیله‌ی آن‌ها برخی از دستورات فقهی-اقتصادی مانند خمس، زکات، مالیات بر اراضی، دیه، ارث و... بیان شده بود مختص به سرزمین و یا قومی خاص بودند. حتی یکاهای پول نیز که بدان‌ها زکات، مالیات، خمس و... پرداخت می‌شد در ممالک مختلف سرزمین اسلامی متفاوت بود. لذا لزوم وجود رساله‌هایی که نحوه‌ی استفاده از این یکاها، توضیح و شرح آن‌ها و تبدیل آن‌ها را به هم شرح دهند، مبرهن است. امروزه اهمیت شخصیت علمی خازنی در گستره‌ی فیزیک، مکانیک و نجوم جهان اسلام روشن شده است. علی‌رغم این مطلب، در میان پژوهش‌هایی که بر مهم‌ترین اثر فیزیکی و مکانیکی او، میزان الحکمه، انجام شده است، توجه چندانی به فصل هفتم یعنی ترازوی صرف انجام نشده است. وی نحوه‌ی ساخت ترازویی را آموزش می‌دهد که می‌توان به وسیله‌ی آن تفاوت بین ارزش اسمی و واقعی سکه‌ها را معلوم کرد. در این پژوهش، با پرداختن به شرح و ترجمه‌ی مقاله‌ی هفتم از کتاب میزان الحکمه، این بخش از کتاب خازنی را بطور دقیق بررسی خواهیم کرد. وی در این فصل، به مباحث دیگری در باب حساب، تراز کردن سطح زمین، نحوه ساخت شاغول و... می‌پردازد. این مباحث به دلیل کاربرد یکاهای آن دوره، فتح بابی شد که ما در این پژوهش، به بررسی مقدار یکاهای تمدن اسلامی و مقایسه‌ی آن‌ها با یکدیگر و برخی یکاهای امروز بپردازیم.
- Abstract
- Measurement has been one of the most exigent affairs in human beings’ life. It should be paid attention from two approaches. The first is scientific; the Muslim scholars required to mention precise units.On the other hand, the units were used in religious rules, and Muslim’s Faqihs had to explain and publish Islamic rule details for all of the people in Islamic territory. The units which some Islamic-financial affaires like Kh?ms, Zak?t, poll tax for lands, mulct, patrimony and etc. had been explained with, were specialized to some definite areas or societies.Even the coins which Zak?t, poll tax, Khoms and etc. have been being paid by, were different in various Islamic societies. Therefore being the texts explaining how to use these units and exchange them together is obvious. Nowadays the importance of Kh?zini’s scientific character in physics, mechanics and astronomy arena of Islamic civilization has been cleared. Despite of many researches have been done on his most significant physical and mechanical book,’M?Z?N AL-HIKMAH’, its 7th chapter named ’M?Z?N AL-SARF’ has not been paid so much attention to. He explains how to make a balance that can indicate the difference between nominal and real value of the coins. He explains also some calculation ways, how to level the goround, how to make a plumb line and etc. In this research, we focus on investigation on 7th chapter, within its translation and explanation. The Old units usage in this chapter, made for us a cause to review the old units and compare them together and with some modern ones. Keywords: Kh?zini, Unit, weights, measures, M?Z?N AL-HIKMAH
