عنوان پایان‌نامه
بررسی نقش پدیده رانت جویی در عدم راه اندازی بورس نفت در ایران
- رشته تحصیلی
- اقتصاد انرژی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده اقتصاد شماره ثبت: 1636;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 67290
- تاریخ دفاع
- ۳۱ شهریور ۱۳۹۳
- دانشجو
- محمد عباسی
- استاد راهنما
- حمید ابریشمی
- چکیده
- نفت یکی از پرارزش¬ترین و حیاتی¬ترین کالاهای قرن حاضر می¬باشد و در خلال ?? سال گذشته، از دیدگاه حجم معاملات، بیشترین سهم را در بازار جهانی کالاها به خود اختصاص داده است؛ به طوری که به دلیل اهمیت فراوان آن به عنوان کالایی استراتژیک شناخته می¬شود و هر تحدیدی در حوزه نفت و گاز و فراورده-های آن، سبب ایجاد واکنش¬های شدیدی را از سوی کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده می¬گردد. در نتیجه همواره علی¬الخصوص در 50سال اخیر قیمت نفت به عنوان یک پارامتر مهم در تحلیل¬ها و برنامه¬های جهانی دخیل بوده است. با این وجود، بورس های بزرگ نفتی جهان که بیشترین تأثیر را در تعیین قیمت های جهانی این ماده ارزشمند ایفا می¬نمایند، در کشورهای مصرف کننده نفت واقع شده¬اند. در این راستا، با عنایت به مزیت¬های خاص ایران در این حوزه و موقعیت جغرافیایی آن، مسئله راه اندازی بورس نفت در این کشور سال¬هاست مدنظر سیاست گذاران داخلی و خارجی قرار گرفته است و پیش¬بینی می¬شود تا این طرح، در صورت اجرای صحیح و حساب¬شده¬، نقش بسزایی در افزایش اقتدار سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه و جهان ایفا نماید. با این وجود، علی¬رغم تصویب طرح بورس نفت، گاز و پتروشیمی ایران در 20 تیرماه 1384 توسط شورای بورس و برشمردن این مسئله در قانون برنامه سوم و چهارم توسعه، و نیز تأکید سیاست¬های کلان اقتصاد مقاوتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری مبنی بر ایجاد تنوع در روش¬های فروش نفت و گاز، همچنان این طرح به طور جدی به مرحله اجرا قدم نگذارده است. با توجه به اینکه یکی از رسالت¬های اصلی بازارهای بورس ایجاد شفافیت در فضای معاملات می¬باشد؛ لذا به نظر می¬رسد راه¬اندازی بورس نفت ایران برای اشخاصی که با انگیزه رانت¬جویی در این بازار فعالیت می¬نمایند مطلوب نباشد. برای این منظور در این تحقیق تلاش شده است تا نقش پدیده¬ی رانت¬جویی را عدم راه¬اندازی بورس نفت در کشور از منظر اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد. لذا در گام اول، فرایندهای موجود صنعت نفت کشور و امکان رخداد پدیده رانت¬جویی در آن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ادامه اصلی¬ترین عواملی که در عدم راه-اندازی بورس نفت خام پایدار در کشور دخالت داشته اند، مبتنی بر مصاحبه با خبرگان حوزه استخراج و دسته¬بندی و در نهایت میزان اثرگذاری این عوامل با استفاده مدل تحلیلی کیفی AHP با یکدیگر مقایسه شده و وزن¬دهی گردید.
- Abstract
- Oil exchanges, which are mostly based in consumer countries, have a critical role in promoting transparency and predictability of the oil market. In this context, the issue of setting up an Iranian oil exchange has been under discussion for a long time in Iran. Establishing such an exchange would add to Iran’s prestige and standing in the World. However, despite adoption of the Oil, Gas and Petrochemical Exchange Plan by the board of Iran’s Exchange on 11th July 2005, and inclusion of the issue in the Third and Fourth Development Plans and in the macro policies issued by the Leader, the plan has not been implemented yet. Given the added transparency such an exchange would bring to the Iranian oil market, it is likely that individuals who derive economic rent from an opaque market are actively sabotaging establishment of the oil exchange. This study attempts to examine the impact of rent-seeking behavior in delaying the launch of the exchange. We model the crude oil production and sale processes of the country, and analyze the possibility of rent-seeking behavior in this model. After that, based on interviewing the experts, the main factors responsible for the failure to set up a crude oil exchange are extracted and classified. Finally, the effectiveness of these factors are weighted and compared with each other using an Analytic Hierarchy Process model (AHP).
