عنوان پایان‌نامه
بررسی تطبیقی جایگاه عقل در کلام فلسفی ملاعبدالرزاق لاهیجی و کلام غیر فلسفی شیخ مجتبی قزوینی
- رشته تحصیلی
- فلسفه دین
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 66094;کتابخانه پردیس قم شماره ثبت: 001909
- تاریخ دفاع
- ۲۹ شهریور ۱۳۹۳
- دانشجو
- حمید سودیان طهرانی
- استاد راهنما
- رضا برنجکار
- چکیده
- بحث از جایگاه عقل در علم کلام ماهیتاً یک بحث روش¬شناختی است و در زمر? معرفت درج? دوم قرار می¬گیرد. در این بحث هم باید به بررسی منبع عقل و حجیت و اعتبار آن پرداخته شود و هم نسبت به راه بهره¬گیری از عقل برای رسیدن به غایات علم کلام فحص و تحقیق صورت پذیرد. در تاریخ کلام شیعه بعد از خواجه نصیر، دو رویکرد عمده فلسفی و غیر فلسفی در بین متکلمین پدیدار شد که اساس اختلافشان در تلقی هر یک از این دو رویکرد از عقل و معرفت عقلی و حجیت و روش اکتساب آن می¬باشد و بحث از جایگاه عقل در این دو رویکرد چگونگی و چرایی این اختلافات را روشن خواهد ساخت. حکیم فیاض لاهیجی از متکلمان متعلق به سنت کلام فلسفی و شیخ مجتبی قزوینی از متکلمان متعلق به جریان کلام غیر فلسفی است و این پایان¬نامه به بررسی تطبیقی جایگاه عقل در کلام این دو متکلم می¬پردازد. حکیم لاهیجی معتقد است تنها راه برای تحصیل یقینی و غیر تقلیدی معارف اعتقادی، استفاده از عقل فلسفی است. اساس عقل فلسفی بر ذهنی دانستن حقیقت علم و تقسیم آن به بدیهی و نظری است. کار عقل فلسفی تحصیل معارف نظری از طریق برهان منطقی منتهی به بدیهیات است. عقل فلسفی، مفتاح طریق باطنی تصوف و میزان اعتبار آن نیز می¬باشد. وصول به کمال حقیقی در راه ظاهر منحصر در طریق برهان است ولی برای اکثر مردم میسر نیست. مهم¬ترین کارکردهای عقل فلسفی کارکرد نظری و تمیزی و دفاعی آن است. از نظر ایشان معرفت اعتقادی، علم حصولی تصدیقی است و مهم¬ترین نقش¬های عقل فلسفی در تکوین آن، نقش مصباح و میزان است. محقق لاهیجی در تعارض دلیل فلسفی و دلیل نقلی غیر قطعی تأویل نقل را واجب می¬داند ولی در تعارض دلیل فلسفی و دلیل نقلی قطعی حکم به وقوع خطا در مقدمات دلیل فلسفی می¬کند. آیت¬الله قزوینی بر این باور است که تنها راه برای تحصیل کمال، تکیه بر دریافت¬های وجدانی و بیّن و صریح عقل سلیم و فطری -که بین هم? بشر مشترک است- با استعانت از تذکرات و ارشادات و تعالیم انبیا:است. اساس دریافت¬های عقل سلیم و فطری کشف¬های وجدانی نور عقل -بدون وساطت ذهن- و معرفت فطری انسان است. نور عقل در اثر تزکیه و تهذیب نفس تقویت می¬شود و حقایق بیشتری را درک می¬کند. تحصیل اصول معارف به وسیل? عقل سلیم برای هم? انسان¬ها میسر است. مهم¬ترین کارکردهای عقل سلیم کارکرد نظری و عملی و استنباطی و دفاعی است. به نظر علام? قزوینی معرفت اعتقادی فعل اختیاری قلب در تصدیق حقایق عقلی و فطری است و مهم¬ترین نقش¬های عقل در تکوین آن نقش استنباطی و تعامل استقلالی و غیر استقلالی با شرع است. ایشان در تعارض دلیل فلسفی و دلیل نقلی -چه قطعی باشد و چه ظنّی موثوقٌ-به-، نقل را مقدم می¬داند و معتقد است موارد لزوم تأویل نقل در متون دینی بیان شده است و باید در خود شرع جستجو شود. کلمات کلیدی: عقل، جایگاه عقل در علم کلام، روش¬شناسی عقلی، کلام فلسفی، ملا عبدالرزاق فیاض لاهیجی، شیخ مجتبی قزوینی، مکتب فلسفی اصفهان، مدرسه معارف خراسان، مکتب تفکیک.
- Abstract
- Discussion of the place of intellect in Kalam is essentially a discussion of the methodology and it should be recognized as second-class knowledge. The discussion should includes the study about intellect source and its validity and reliability, and also utilizations of intellect to achieve ends of Kalam. In the history of the Shiites Kalam after Khaje-Nasir, Two major philosophical and non-philosophical approach emerged among theologians, that the differences between each of the two approaches is the notion of intellect ,intellectual cognition and its validity and its acquisition method; and discussion of the place of intellect in the two approaches will clarify how and why these differences emerged. Molla Abdul-Razzaq Fayyaz Lahiji is one of the theologians belong to the philosophical Kalam and Shaikh Mojtaba Ghazvini is one of the theologians belong to the non-philosophical Kalam and this thesis is a comparative study about place of intellect in these two theologian's Kalam. Lahiji believes that only surefire and non-authoritative way to acquirement of religious beliefs, is to use philosophical intellect. Philosophical intellect based on subjective nature of knowledge and dividing knowledge to basic self-evident and syllogistic. Duty of philosophical intellect is to prove syllogistic propositions through logical argument leading to the basic self-evident propositions. Philosophical intellect is the key to esoteric way of mysticism and its criterion of reliability. Achieve genuine perfection in outward way, exclusively is argument but it’s not possible for most people. The most important functions of philosophical intellect are attainment of factual knowledge and moral distinction and defense. According to Lahiji opinion, faith is predicative adventitious knowledge and the most important roles of philosophical intellect in the genesis of faith, is the role of criterion and Misbah (torch). In conflict between philosophical argument and non-decisive scriptural testimony, he adjudicates to necessity of gloss the text; but in conflict between argument and decisive scriptural testimony, he believes that the problem occurred in Process of argument. Qazvini believes that the only way to achieve perfection, is relying on the evident and obvious and explicit perceptions of natural intellect (common sense) which is common to all human with the help of hints and guidance and teachings of the prophets (peace be upon them). Foundation of perceptions of common sense is intuitions of Aql light (without the mediation of mind) and specific type of human inborn knowledge that is called “Ma’refat -e- Fetri”. Aql light by refinement and self-purification becomes more powerfull and understands more facts. Understanding the main religious teachings by common sense is possible for all human beings. The most important functions of common sense are attainment of factual knowledge and moral distinction and elicitation and defense. According to Qazvini opinion, faith is voluntary action of the heart to believe the intellectual and inborn facts and the most important roles of Aql in the genesis of faith, is elicitation and independently and dependently interaction with the teachings of religion. In conflict between philosophical argument and scriptural testimony whether it is decisive or non-decisive but trustworthy, text preferred. He believes in all cases which gloss is necessary, it has specified by religion itself; therefore should be searched in religious texts. Key words: Intellect, Aql, The Place of Intellect in Kalam, Intellectual Methodology, Philosophical Kalam, Molla Abdul-Razzaq Fayyaz Lahiji, Shaikh Mojtaba Ghazvini, Philosophical School of Isfahan, Educative School of Khorasan, School of Separation (Tafkik).
