عنوان پایان‌نامه
بررسی روند بیابان زایی دشت جیرفت و تحلیل پیامدهای انسانی - زیست محیطی آن
- رشته تحصیلی
- مهندسی منابع طبیعی - بیابان زدایی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی شماره ثبت: 7008;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 76363;کتابخانه مرکزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی شماره ثبت: 7008;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 76363
- تاریخ دفاع
- ۱۸ بهمن ۱۳۹۴
- دانشجو
- حامد اسکندری دامنه
- استاد راهنما
- غلامرضا زهتابیان, علی سلاجقه
- چکیده
- پدیده بیابانزایی به عنوان یکی از بارزترین وجوه تخریب منابع طبیعی در جهان مطرح شده است و طی چند دهه أخیر کوشش‌های فراوانی برای مقابله و تعدیل این پدیده صورت گرفته است که از مهمترین این اقدامات می‌توان به کنوانسیون مقابله با بیابانزایی از سوی سازمان ملل متحد اشاره نمود. این پدیده اثرات مخربی بر منابع پایه دارد که به عنوان تهدیدی مهم بویژه در توسعه پایدار در مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌خشک مرطوب مطرح است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به بررسی روند خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی، کمیت و کیفیت آب زیرزمینی، کاربری اراضی و اثرات ناشی از پیامدهای انسانی (احداث سد) در دشت جیرفت پرداخته شد. برای بررسی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی از آزمون ناپرامتری من-کندال برای برسی پارامتر‌های کمی و کیفی آب زیرزمینی از طریق بهترین روش زمین‌آماری (کریجینگ، کوکریجینگ و IDW) ، پهنه‌بندی پارامتر‌های کمی و کیفی آب زیرزمینی، برای تهیه نقشه تغییر کاربری اراضی از تصاویر ماهواره‌ای استفاده شد و همچنین از آماره توزیع فراوانی، ضریب تغییرات، تاپسیس و مدل‌های ساختاری برای بررسی پیامدهای انسانی– زیست‌محیطی استفاده گردید. نتایج حاصل از بررسی روند خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در منطقه مورد مطالعه نشان داد که، در ایستگاه‌های مورد مطالعه، خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی دارای روند کاهشی معنی‌داری می‌باشند. نتایج حاصل از پایش آب زیرزمینی نشان داد که کیفیت آب زیرزمینی در طی بازه زمانی 1381-1392 به علت گسترش فعالیت‌های کشاورزی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیر زمینی کاهش یافته است که این کاهش در قسمت‌های جنوب و جنوب غرب منطقه بیشتر از سایر نقاط دشت می‌باشد. در بخش کمی آب زیر زمینی، نیز تراز سطح آب زیر زمینی دچار کاهش چشمگیری شده است که این کاهش در جنوب شرق منطقه بیشتر می‌باشد که علت آن را می‌توان به افزایش سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی در این بخش نسبت به سال 1370 و 1382 دانست. بررسی روند تغییرات کاربری اراضی در منطقه مورد مطالعه نشان داد که از سطح کاربری مراتع و اراضی بایر کاسته شده و بر سطح کلاس کاربری کشاورزی و مسکونی افزوده شده است. همچنین کاربری سد در این منطقه نسبت به سال مبنا دچار افزایش در حدود 0/2 درصد می‌باشد اما در سال 1393 به علت افزایش خشکسالی‌های هواشناسی و هیدرولوژیکی و احداث سد‌های دیگر در سرشاخه‌های رودهای تغذیه کننده آن دچار کاهشی در حدود 0/06 درصد نسبت به سال 1382 است. اثرات انسانی ناشی از سد هلیل‌رود در منطقه مورد مطالعه نشان داد که، احداث این سد باعث پیامدهای مثبت و منفی فراوانی بر روستاهای واقع در دشت جیرفت شده است. نتیجه‌گیری کلی در این تحقیق نشان داد که، در بخش های مرکزی دشت به علت استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار و الگوی کشت مناسب، تغییرات چندانی در بخش کمی و کیفی آب زیر زمینی صورت نگرفته است. احداث سد هلیل رود باعث تغییرات وسیعی دربخش منابع آب، کاربری اراضی و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، حقوقی بر روستاهای واقع در منطقه مورد مطالعه گردیده است.
- Abstract
- Desertification has been proposed as one of the most striking aspects of the degradation of natural resources in the world so that in recent decades, numerous efforts have been made to and mitigate and modify this phenomenon, among these important measures is United Nations Convention to Combat Desertification. This exert devastating effects on the base resource as a major threat especially in terms of sustainable development in arid, semi-arid and semi-humid areas. In this research, Meteorological and hydrological drought trend, groundwater quality and quantity, land use and the effects due to human consequences (dam construction) in Jiroft were studied. Non-parametric Mann-Kendall test was used for evaluating meteorological and hydrological drought, for evaluating qualitative and quantitative parameters of groundwater through the geostatistical techniques (kriging, cokriging and IDW), zoning of groundwater qualitative and quantitative parameters. Satellite images were applied to prepare a land use map and the frequency distribution statistics, coefficient of variation, Topsis and structural models were used to study the human-environmental consequences.Studying the trend of meteorological and hydrological droughts in the region showed a significant decreasing trend of meteorological and hydrological droughts in the stations in the study area. The results of the monitoring of groundwater in the study area revealed decreased groundwater quality during the period 1381-1392 due to the expansion of agricultural activities and excessive utilization of underground water resources, and this decline is higher in the South and South-West parts of the region compared to other parts of the plain. In the quantitative viewpoint, underground water table have also been significantly declined, mainly in the South-East part of the region due to the increasing acreage of agricultural land in this part of the region compared to years of 1993 and 2003. Investigating the land use changes in the study area revealed that the area of arid and rangelands have been reduced while the area of agricultural and residential lands have been increased. Also dam land use in this region has been increased by 0.2% compared to the base year, but in 2014 due to meteorological and hydrological droughts and construction of other dams on tributaries feeding the rivers this value has been decreased to a 0.06% compared to 2003. Human-induced effects related to Halil-Rud dam in the study area showed that the construction of the dam has caused numerous positive and negative consequences on the villages located in Jiroft plain. The overall conclusion of the study showed that, in the central parts of the Plains due to the use of pressurized irrigation system and appropriate cropping patterns, the quantity and quality of groundwater has been changed slightly. Construction of Halil-Rud dam has caused considerable changes in terms of water resources, land use and economic, social, legal consequences on villages in the area. Keywords: Desertification, Jiroft Plain, Meteorological And Hydrological Droughts, Groundwater, Land Use, Human Consequences.
