عنوان پایان‌نامه
بررسی پدیده پراکنده رویی وعلل آن در شهر زنجان
- رشته تحصیلی
- شهرسازی برنامه ریزی شهری و منطقه ای
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه پردیس هنرهای زیبا شماره ثبت: 7626;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 39851
- تاریخ دفاع
- ۱۹ بهمن ۱۳۸۷
- دانشجو
- سارا حبیبی
- استاد راهنما
- اسفندیار زبردست
- چکیده
- پراکنده‌رویی واژه‌ای است که از اواسط قرن بیستم وارد ادبیات شهرسازی شده و امروزه به‌عنوان یکی از موضوعات محوری در بسیاری از کشورها مطرح می‌باشد. اگرچه سابقه کاربرد این واژه به آمریکا باز می‌گردد، اما در حال حاضر این مفهوم در کشورهای مختلف جهان با ماهیت، شاخص‌ها و نتایج مختلفی به‌کار برده می‌شود. پراکنده‌رویی نتایج مثبت و منفی بسیاری به همراه داشته و می‌توان گفت که با توجه به ساختارهای گوناگون و ویژگیهای متفاوت جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و غیره، دلایل پراکنده‌رویی از شهری به شهر دیگر متفاوت است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نبوده و اگر چه بسیاری از شهرهای آن طی قرون گذشته گسترش کندی داشته‌اند، لیکن با گذر زمان عوامل بسیاری مفهوم پراکنده‌رویی را وارد آنها نموده‌اند. شهر زنجان یکی از شهرهای کشور است که در سال‌های اخیر با سرعت بالایی گسترش یافته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که رشد ابتدایی شهر به‌دلیل موقعیت ارتباطی و افزایش طبیعی جمعیت بوده و از ویژگیهای طبیعی و اقلیمی تبعیت می‌نموده است. اما با گذر زمان، گسترش شهر زنجان تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله عوامل اقتصادی، سیاست‌‌ها، طرح‌‌ها و برنامه‌‌ها و عاملین و گروه‌‌های مختلف قرار گرفته است و موجب پراکنده‌رویی در این شهر شده است. به‌منظور بررسی میزان پراکنده‌رویی در شهر زنجان، با استفاده از معرفی ده متغیر و انجام تحلیل عاملی و اندازه‌گیری آنها در 32 ناحیه شهر زنجان، در نهایت چهار شاخص تراکم، اختلاط کاربری، مرکزیت و دسترسی معرفی شده است. نقشه نهایی که از ترکیب عوامل فوق در GIS حاصل شده است، نشان می‌دهد که نواحی مرکزی شهر کمترین میزان پراکنده‌رویی را دارند و هرچه از مرکز شهر دور می‌شویم، پراکنده‌رویی تشدید می‌شود، به‌طوری‌که بیشترین پراکنده‌رویی در نواحی شرقی، شمال‌شرقی و غربی این شهر دیده می‌شود. علاوه بر این، مقایسه پراکنده‌رویی با روند گسترش کالبدی شهر در سال‌های مختلف نیز نشان می‌دهد که نواحی که در دوران ابتدایی شکل گرفته‌اند، پایین‌ترین میزان پراکنده‌رویی را دارند و هرچه به نواحی ساخته شده در سال‌های اخیر نزدیک می‌شویم، روند گسترش شهر به سمت پراکنده‌رویی بیشتری میل می‌کند. در انتهای این طرح، پیشنهاداتی جهت کنترل پراکنده‌رویی و هدایت گسترش آتی شهر زنجان ارائه شده است.
- Abstract
- The term sprawl has entered into urban planning literature since the middle of 20th century and nowadays it’s one of the main subjects of concern in many countries. Although the research on sprawl originated in the studies of the American cities, but it has been used in many different countries with various natures, indexes and results. The trend of expansion of cities and metropolitan areas has many positive and negative results and it depends on different geographic, economic, social and political characteristics of cities and metropolitan areas. Although our cities had experienced slow expansion long ago, but the concept of sprawl has entered into our planning literature now. Zanjan is one of the cities in our country that have had a rapid expansion in recent years and vast areas of the city have been built up recently. Findings show that the initial expansion of the city has been due to its physical position and its natural population growth, but over the time, the expansion of the city has been affected by various factors such as economy, urban development plans, policies and different groups that have brought about the sprawl phenomenon to the this city. In order to examine the sprawl phenomenon in Zanjan, based on Ewings findings his study of the American Metropolitan Areas, we chose ten variables that could depict the sprawl phenomenon in Zanjan city setting. Factor analysis was applied to these selected 10 variables to find the underlying dimensions of sprawl in the Zanjan city. Four factors were extracted, namely: density, mixture of land uses, centeredness and accessibility. The results of the factor analysis were transformed into maps using GIS software. The findings indicate that areas in the central parts of the city have the least rating of sprawl and it gets aggravated by moving away from the center, so that the most sprawls is seen in eastern, northeastern and western parts of the city. In addition, comparing sprawl and expansion process of the city in different years show that the central zones that had formed in the initial period, have low level of sprawl and the zones that have been built in recent years, tend to have sprawled most. At the end of this research, we’ll recommend some policies to control the sprawl and guide the future expansion of this city.
