عنوان پایان‌نامه
بررسی تطبیقی تحقق علم در علم خداوند به موجودات قبل از ایجاد، از منظر ابن سینا و صدرا
- رشته تحصیلی
- الهیات و معارف اسلامی - فلسفه و کلام اسلامی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 2477ف;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 80632;کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 2477ف;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 80632
- تاریخ دفاع
- ۲۴ آذر ۱۳۹۴
- دانشجو
- مهدی ذهتابیان
- استاد راهنما
- طوبی کرمانی
- چکیده
- علم پیشین الهی از مسائل مهم و دشوار فلسفی است که یافتن پاسخ مناسبی برای آن می تواند تأثیر به سزایی درحلّ مسائلی مانند : جبر و اختیار، علّت خلقت موجودات و... که مبتنی برعلم پیشین الهی هستند داشته باشد. به این مسأله ازجهات گوناگونی پرداخته شده ومتفکرین مسلمان وغیر مسلمان، ازطرق مختلف آن را تبیین کرده اند؛ امّا آنچه که این نوشتار عهده دار است، بررسی دیدگاه شیخ الرئیس ابن سینا و صدرالمتألهین شیرازی درمورد علم پیشین الهی، ازطریق بررسی شرایط تحقّق علم در نگاه این دو اندیشمند و نشان دادن سازگاری یا عدم سازگاری شرایط مذکور با نظر ایشان درباب علم پیشین الهی است. دیدگاه صدرالمتألهین در علم پیشین الهی، اجمال و بساطت این علم، در عین کشف تفصیلی است، وبرای تحقّق مطلق علم اعمّ از حضوری وحصولی وهمچنین برای تحقّق هر یک از دوعلم حضوری وحصولی، شرایطی مانند : تجرّد، تمییز، علم مدرِک به ذاتش، غیبت، صورت خارجی داشتن معلوم، ماهیت داشتن معلوم، وجود ذهن وخارج و... رابیان نموده و درعلم حصولی علاوه بر شرایط عمومی تحقّق این علم، شرایطی را برای تحقّق هریک از علوم حسّی، خیالی، وهمی وعقلی مانند: قدرت مدرِک بر صدور معلوم، غیبت محسوس، کم شدن ارتباط نفس بابدن و ... را ذکر کرده اند که برخی از آنها مورد پذیرش وبرخی مردود است. ابن سینا نیز مانند ملّا صدرا، برای تحقّق مطلق علم – اعمّ ازحضوری وحصولی وهمچنین برای تحقّق هریک از دو علم حضوری و حصولی، شرایطی مانند : تجرّد، تمییز، علم مدرِک به ذاتش، استقلال مدرِک، وجود خارج وذهن، ماهیت داشتن معلوم و ... را بیان نموده، و در علم حصولی علاوه بر شرایط عمومی تحقّق این علم، شرایطی را برای تحقّق هریک از علوم حسّی، خیالی، وهمی وعقلی مانند : وجود حسّ مشترک، وجود آلات وحواسّ، وجود عقل، وجود عقل فعّال و ... را ذکر کرده اند که برخی از آنها مورد پذیرش وبرخی مردود است؛ امّا درمورد علم پیشین الهی، نسبتی که به ایشان داده شده که علم الهی درنظرگاه او، علمی حصولی و از طریق صور است، صحیح نیست وبه نظر می رسد که دیدگاه ایشان، همان دیدگاه شیخ اشراق ومتأخرین از فلاسفه مبنی بر اجمالی بودن علم پیشین الهی می باشد.
- Abstract
- Divine foreknowledge is one of the important and difficult questions in philosophy whose answer, if found, may have valuable contribution to the solution of fatalism-free will problem, the reason for creation of the beings and the like that are tightly associated with the said question. This question/problem has been addressed and explained by both Muslim and non-Muslim scholars from different aspects but what this work intends to provide is study of the views of Avecina and Sadr al-Muta’allihin (Mulla Sadra) regarding the divine foreknowledge through examination of their idea on the conditions of knowledge realization. The study will further try to find out whether the latter is in consistence with the views of the two sages about the divine a priori knowledge. Mulla Sadra believes in simplicity of such divine knowledge and its comprehensiveness at the same time. He has further reckoned the conditions for the realization of the knowledge in general and any of Knowledge by Apprehension (al-‘ilm al-husuli) and Presential Knowledge (al-‘ilm al-huduri) in particular, namely immaterialism, (distinction of knower and م, self-knowledge of knower, absence, (distinction of mind and the external world). He has further proposed a number specific conditions, in addition to those listed for knowledge in general, for realization of different types of the Knowledge by Apprehension i.e. knowledge by sense, knowledge by imagination, knowledge by and knowledge by intellect, namely the ability of knower in generating/issuing, the absence of the tangible [from knower] and diminishing relation of soul (nafs) with body [during the process of realization of knowledge] some of which can be acceptable while a number of them are repudiated. Avecina, as well as Sadr al-Muta’allihin believes in some prerequisite for realization of knowledge in general while proposing additional conditions that needs to be met for different types of knowledge, i.e. Knowledge by Apprehension and Presential Knowledge. While Avecina accepts immaterialism, (distinction of knower and self-knowledge of knower, (distinction of mind and the external world) as the general conditions in formation of knowledge, he adds other presumptions for the formation of Knowledge by Apprehension that is (the existence of common sense), the existence of sense faculty and آله, the existence of intellect and active intellect among which only some are acceptable. However, it is worth putting that the common believe about Avecina’s belief regarding the divine foreknowledge being of Knowledge by Apprehension type and through images, doesn’t appear to be correct, rather it looks like that his belief in this regard conforms to that of scholars like Shaykh al-Ishraq Suhrawardi and other philosopher successors. Keywords: Mulla Sadra, Avecina, Conditions/Prerequisites of realization of knowledge, Knowledge by Apprehension (al-‘ilm al-husuli), Presential Knowledge (al-‘ilm al-huduri), Divine Foreknowledge, (Hiddenness of God)
