عنوان پایان‌نامه
فتنه نگاری در تاریخ نگاری اسلامی تا قرن چهارم
- رشته تحصیلی
- الهیات و معارف اسلامی-تاریخ و تمدن ملل اسلامی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 2451ف;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 78219;کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 2451ف;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 78219
- تاریخ دفاع
- ۳۰ شهریور ۱۳۹۴
- دانشجو
- زهرا گرامی
- استاد راهنما
- مسعود صادقی
- چکیده
- فتنه در اصل واژهای قرآنی است. کلمه‌ی فتنه و مشتقات ریشه ی «ف ت ن» در چندین آیه از قرآن دیده می شود. تفاسیر و معانی مختلفی برای این واژه در قرآن برشمرده اند اما معنای اصلی و پایه ای آن امتحان و ابتلاء است. فتنه در قرآن صرفاً معنای منفی ندارد و به جنبه های تعالی فردی و اخلاقی مربوط است. این واژه پس از قرآن در کتب حدیثی و مکتوبات تاریخی نیز دیده می شود، اما کاربردها و معانی دیگری پیدا می کند. فتنه، در یکی از این معانی، مقابل مفاهیم امامت (خلافت) و جماعت است که به عمل خروج و طغیان علیه حاکم و جدا شدن از جماعت مسلمانان اشاره دارد. معنای دیگر فتنه معنای آخرالزمانی آن است که همواره هم‌نشین «ملاحم» است. این دو معنای حدیثی موضوع دسته ای از تک‌نگاری ها شد و بعد ها در تواریخ عمومی استمرار یافت. با توجه به مراحل تاریخ نگاری اسلامی می توان فتنه را در دوره بندی‌های آن دنبال کرد. دوره ی اول استمرار سنت شفاهی گذشته و پدید آمدن زمینه های سنت نگارش است، که حدیث اسلامی به آن تعلق دارد؛ دوره ی دوم زمان پیدایش تک‌نگاری ها است، که با نگاهی گسترده تر تک‌نگاری ها با عناوین فتن، ملاحم و بغی و گزارش‌هایی از وقایع خاص صدر اسلام در آن جای دارد؛ و اما در دوره ی سوم تک نگاری ها در تواریخ جامع استحاله می شود و به این ترتیب مضمون فتنه در تواریخ عمومی جای می گیرد، معنای آن کاملا سیاسی می شود و ویژگی‌های جدیدی به آن اضافه می‌شود که از آن جمله قرار گرفتن فتنه در کنار نام افراد، شهر ها، گروه ها و دسته ها است. پژوهش حاضر بر اساس ترتیب ذکرشده سعی در مطالعه ی تطور معنای فتنه و بررسی آن به منزله یکی از مضامین تاریخ‌نگاری اسلامی دارد.
- Abstract
- Fitna (فتنه) is in origin a quranic term. The word fitna and derived forms of the root “ف ت ن” are found in several verses of Quran. Although this term has several meanings and interpretations, the basic meaning is “temptation and trial”. Usage of fitna in Quran is not merely restricted to negative meanings, and it has to do with personal excellence and moral aspects, too. After Quran, we find the word in Hadith’s collections and historical texts, although with alterations in usages and meanings. In one of these new meanings, fitna is contrasted to Imamate (vicegerency) and Jam?´t (congregation), and refers to the act of revolt against the ruler and separation from the Islamic community. Another meaning is the apocalyptic one, which always collocates with Mal?him (مَلاحِم). These two meanings became the subject of a group of monographs and later made their way to general histories. We can follow the fitna through different periods of Islamic Historiography. The first period corresponds to the continuation of previous oral tradition and formation of the ground for the textual tradition, to which Islamic hadith belongs. The second period relates to the emergence of monographs, which by a broader view includes genres as Fitan (فِتَن), Mal?him, Baq’y (بَغْی), and reports from the special events of Early Islam. Finally, in the third period, monographs are merged into general histories, and therefore fitna as a theme is imported into them and its meaning becomes totally political and acquires new attributions such as the name of the cities, groups, and sects. In the current thesis, we study the evolution of the meanings of fitna and address it as one of the themes of Islamic Historiography. Keywords: Fitna, Quran, Hadith, Historiography
