عنوان پایان‌نامه
تحلیل الگوی ساختاری و عملکردی چند هسته ای شهری در برنامه ریزی فضایی تهران
- رشته تحصیلی
- جغرافیا و برنامه ریزی شهری
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 72772;کتابخانه دانشکده جغرافیا شماره ثبت: 2091;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 72772;کتابخانه دانشکده جغرافیا شماره ثبت: 2091
- تاریخ دفاع
- ۱۵ آذر ۱۳۹۴
- دانشجو
- علی حسینی
- استاد راهنما
- احمد پوراحمد
- چکیده
- چکیده تجربه توسعه کلان شهرها نشان داده است که به موازات گسترش فضایی و افزایش جمعیت، بخش مرکزی شهرها به مرور توان خود را در ارائه خدمات به مناطق دوردست‌تر از دست می دهند. در نتیجه مناطق جدید شهری در قالب ساختار چندهسته‌ای پدید می‌آیند. شهر تهران طی صد سال گذشته، تجربه داشتن یک مرکز قوی را در سطح ملی گذرانده و روند اجباری مهاجرت و فعالیت به پیرامون آن در پنچ دهه اخیر، باعث گردیده که این شهر در محورهای فرعی جدید توسعه یابد و هسته‌های فرعی نوین را در فضای کلان شهری خود شکل دهد. رویکرد اصلی این رساله به موضوع پژوهش، بر اساس این فرض شکل گرفته است که ساختار چندهسته‌ای شهر تهران متفاوت از ساختار کلان شهرهای چندهسته‌ای دنیا از نظر عوامل پدیدآورنده و روابط ریخت‌شناسی و عملکردی بین هسته‌ها است. بدین جهت، هدف رساله حاضر شناخت الگوی چندهسته‌ای شهر تهران از نظر ساختاری و عملکردی است. این پژوهش از لحاظ جهت‌گیری و هدف، از نوع کاربردی -توسعه-ای و از نظر ماهیت و روش انجام، توصیفی - تحلیلی است. به منظور شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر ساختار فضایی شهر تهران، از داده ها، مستندات و مدارک موجود و جهت تحلیل الگوی جمعیت و فعالیت ساختار چندهسته‌ای آن، از روش‌های رگرسیون فضایی، آمار فضایی، مدل‌های تک هسته ای و چندهسته ای استفاده شد. فرایند تجزیه و تحلیل در قالب دو بخش تجربی و نظری انجام گردید که نتایج تجربی حاصل از تحلیل شیب-های تراکمی و آمار فضایی نشان داد شهر تهران از الگوی تک هسته ای فاصله گرفته و در حال تبدیل شدن به یک ساختار چندهسته‌ای است. اما این ساختار هنوز ناقص بوده و در مراحل اولیه می‌باشد. موید این ادعا، عدم انطباق کانون‌های جمعیتی و فعالیتی شهر تهران بر یکدیگر است که بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون های فضایی مشخص گردید. همچنین نتایج تحلیل نظری نشان داد که علل و عوامل شکل‌گیری ساختار چندهسته‌ای تهران متفاوت‌تر از آن چیزی است که در مطالعات شهرشناسی جغرافیدانان آمریکایی و همچنین پژوهش‌های اقتصادی مطرح شده است. زیرا توسعه و تکامل شهر تهران تحت تأثیر عوامل گوناگون تاریخی، زمینه‌های جغرافیایی و سیاسی و به یکباره انجام گردیده است. با این حال، نقش هر یک از عوامل فوق در فرایند مذکور به یک اندازه نبوده و برخی عوامل وزن بیشتری داشته‌اند. از بین این عوامل، عامل اقتصاد سیاسی، انتخاب تهران به مرکزیت سیاسی، سیاست های توسعه زمین، سیاست گذاری در طرح‌های توسعه شهری، افول بخش مرکز شهر و عدم شکل‌گیری مرکز تجاری از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری ساختار چندهسته‌ای شهر تهران به صورت کنونی هستند. بنابراین نقش عواملی همچون صرفه‌های ناشی از مقیاس که در فرایند چندهسته‌ای شدن کلان شهرهای بزرگ دنیا موثر بوده است، در مورد شهر تهران چندان پرقدرت نیست. افول بخش مرکزی شهر تهران سبب شده تا این مرکز قادر به ایفای نقش خود به عنوان یک مرکز تجاری نباشد. با این حال افول صورت گرفته در بخش مرکزی، به نفع هسته‌های فرعی نبوده است. سخن پایانی اینکه فرایند شکل‌گیری چندهسته‌ای شهر تهران تابعی از عوامل و متغیرهای مربوط به اقتصاد سیاسی، مرکزیت سیاسی، خواست و اراده نظام سیاسی، سیاست-های توسعه زمین و همچنین برنامه‌ریزی دستوری و از بالا به پایین با تأکید بر طرح‌های توسعه شهری بوده است.
- Abstract
- Abstract The experience of metropolitan development has shown that alongside the urban expansion and population growth, central business districts gradually lose their traditional ability to provide servicing for distant areas. Accordingly, new urban areas have emerged in the form of polycentric structure. Tehran has experienced having a strong center in national level during the last hundred years and intensification of immigration process and growth of the activities in periphery area has caused the city to expand the new sub-centers in the last five decades. The main approach of this study is based on the assumption that the polycentric structure of Tehran is of different from those in other metropolitans in terms of main causes and morphological and functional relations between centers. Therefore, the main propose of the study is to determine the Tehran’s polycentric structure from perspective of structural and functional characteristics. In order to identify the factors affecting the spatial structure of Tehran, we have used data, documents and evidence and also spatial regression methods, spatial statistics, monocentric and polycentric models have been used to analyze the pattern of activities, employment and population distribution. The analysis process has been conducted in both experimental and theoretical context. Experimental results obtained from slope of the density gradient analysis and spatial statistics showed that Tehran has been transformed from a monocentric city into polycentric, but this structure is still incomplete. This claim is confirmed due to non-compliance between population and activity centers in Tehran which determined based on the results of spatial regression analysis. As well as, the results of theoretical analysis showed that formation of polycentric structure causes are different from those American geographers and some economist proposed. Because development and progress of Tehran has been done rapidly under various historical factors, geographical and political contexts. However, the role of each of these factors in this process is in different range of importance. So that, the most essential factors in transforming Tehran as a polycentric city include factors such as political economy, assigning the city as political capital, policy-making in urban development plans, decline of traditional center of the city and not appearance a central business district. So, the role of factors such as scale economies which have been important in the transformation process of polycentric cities in all over the world is not very effective in the city of Tehran. The decline of Tehran central district is led to inability of this center in playing its role as a business center. However, this decline has not been beneficial for sub-centers. Finally, process of polycentric formation in case of Tehran is depend on factors and variables related to political economy, political centrality, determination of political system as well as normative and up-down planning with emphasize on urban development plans. Keywords: Urban Spatial Structure, Polycentric City, Activity and Employment, Population, Tehran.
