عنوان پایان‌نامه
ارزیابی و مقایسه اقتصادی - اکولوژیکی دو نوع رویکرد مدیریتی اکولوژیک محور و اجتماعی - اکولوژیک محور (پروژه ترسیب کربن) منابع طبیعی
- رشته تحصیلی
- مهندسی منابع طبیعی - بیابان زدایی
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه مرکزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی شماره ثبت: 6977;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 76232;کتابخانه مرکزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی شماره ثبت: 6977;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 76232
- تاریخ دفاع
- ۱۱ خرداد ۱۳۹۵
- دانشجو
- یاسر قاسمی آریان
- استاد راهنما
- حسین آذرنیوند
- چکیده
- جستجو در دیدگاه های فنی و طرحای کارشناسی مرتبط در زمینه مدیریت منابع طبیعی کشور بطور اعم و مراتع به طور اخص حاکی از آن است که رویکرد و نگرش های مدیریتی از یک سو و رعایت اصول و مفاهیم کارایی و بهره وری که بعنوان یک اولویت ملی در اقتصاد کلیه کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته مطرح است از سوی دیگر، نقش بسیار مهمی در حفاظت، احیاء و بهره برداری پایدار از این منابع حیاتی دارد. این تحقیق باهدف ارزیابی و مقایسه اقتصادی اکولوژیکی دو نوع رویکرد مدیریتی اکولوژیک محور و اجتماعی اکولوژیک محور منابع طبیعی در استان خراسان جنوبی انجام گرفته است. برای این منظور پروژه بین المللی ترسیب کربن به عنوان یک پروژه اجرا شده با مدیریت اجتماعی اکولوژیک محور و پروژه بیابان¬زدایی دشت سربیشه به عنوان یک پروژه با مدیریت اکولوژیک محور انتخاب گردید. برای ارزیابی اکولوژیکی در محدوده اجرایی هر پروژه سه نوع فعالیت احیایی بوته کاری، احداث هلالی آبگیر و بذرکاری و بذرپاشی مبنای ارزیابی و مقایسه قرار گرفت. در بخش ارزیابی اکولوژیکی تحقیق شاخص های درصد پوشش، تولید علوفه، درصد لاشبرگ، تنوع گونه ای (غنا و یکنواختی)، حاصلخیزی خاک (نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کربن آلی)، وضعیت و گرایش مرتع و میزان کربن ترسیب¬یافته در خاک و گیاه، و در بخش ارزیابی اقتصادی تحقیق، شاخص های کارایی و بهره¬وری اندازه گیری و مقایسه گردیدند. اندازه گیری پوشش گیاهی و لاشبرگ با روش خطی و بصورت تصادفی سیستماتیک، اندازه گیری تولید علوفه با روش دوبل مضاعف، اندازه گیری تنوع گونه ای با استفاده از نرم افزار PAST و شاخص شانون واینر، اندازه گیری نیتروژن با دستگاه کجلدال، فسفر با دستگاه اسپکتروفتومتر و روش کورتز، پتاسیم با دستگاه فلیم فتومتر و روش عصاره گیری استات آمونیوم و کربن آلی با روش والکلی و بلاک و اندازه گیری وضعیت و گراش مرتع بترتیب با روش چهارفاکتوره و روش ترازوی گرایش انجام گرفت. تعیین کارایی با روش تحلیل پوششی داده ها (DEA) و با استفاده از نرم افزار DEAP ورژن 2/1 و تعیین بهره وری با استفاده از شاخص بهره وری مالم¬کوئیست انجام شد. بر اساس رویکرد نتیجه محور در این تحقیق شاخص های ورودی شامل ماشین آلات، مقدار گازوئیل (لیتر)، مقدار بنزین (لیتر)، تعداد کارمند پروژه، کود مصرفی (تن)، سم مصرفی (لیتر)، سطح نهال کاری (هکتار)، سطح هلالی آبگیر (هکتار)، سطح بذرکاری و بذرپاشی (هکتار)، مقدار آبیاری (متر مکعب)، مقدار بارندگی (میلیمتر)، برگزاری کارگاه¬های آموزشی، تعداد گروه توسعه روستایی، تعداد صندوق اعتباری خرد، جلب مشارکت ارگان ها، توسعه زیرساخت¬ها و مستندات و مواد تبلیغاتی و متغیرهای خروجی شامل کربن ترسیب یافته (خاک و گیاه)، تولید علوفه (تن)، درصد پوشش، ظرفیت چرای دام (AUD)، مقدار ازت (تن)، مقدار فسفر (تن)، مقدار پتاسیم (تن)، حفاظت خاک (تن)، تنوع گونه¬ای، شاخص توسعه انسانی (HDI)، تعداد نهال تولید شده توسط مردم و نرخ مشارکت در فعالیت های احیایی تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان داد رویکرد مدیریتی اجتماعی اکولوژیک محور تاثیر معنی داری بر ارتقای شاخص های اکولوژیکی بخصوص در فعالیت احیایی بوته کاری در مقایسه با رویکرد اکولوژیک محور داشته است بطوریکه تولید نهال و اجرای عملیات نهالکاری از طریق عقد قرارداد با خود جوامع محلی منجر به افزایش انگیزه و تقویت احساس هویت و تعلق مکانی آنان برای احیای مراتع منطقه خود شده که فاصله کم ردیف های کاشت در پروژه ترسیب کربن در مقایسه با پروژه دشت سربیشه به خوبی موید این واقعیت است. نتایج تحلیل کارایی و بهره وری نیز نشان داد که در هر دو رویکرد بکارگرفته شده رشد بهره وری کل عوامل تولید ناشی از تغییرات کارایی تکنولوژیکی بوده و کارایی مدیریتی و مقیاس ثابت بوده است. در پروژه ترسیب کربن تغییرات کارایی تکنولوژیکی در طول سال¬های اجرا پروژه به ترتیب از سال 86 تا 92، عدد 0/06، 0/19، 0/87، 3/3، 1/1 و 2/8 را نشان می دهد. همچنین مقایسه کارایی و بهره وری دو نوع رویکرد مدیریتی نشان داد بهره¬وری کل عوامل تولید در رویکرد مدیریتی اجتماعی اکولوژیک محور (پروژه ترسیب کربن)3/7 برابر رویکرد مدیریتی اکولوژیک محور (پروژه دشت سربیشه) است. بررسی ها نشان داد فناوری به کار رفته در پروژه ترسیب کربن شامل تشکیل گروه های توسعه روستا و صندوق های اعتباری خرد که با هدف بسیج جوامع محلی، تفویض اختیارات و مشارکت کامل بهره برداران در تمام مراحل برنامه ریزی، اجرا، نظارت و بهره بردرای انجام گرفته است منجر به افزایش بهره وری پروژه گردیده است. بطوریکه بیشترین بهره وری در سالی اتفاق افتاده است که بیشترین کارگاه آموزشی و مشارکت مردم روی داده است.
- Abstract
- Review of technical views and and expert plans in the field of natural resources management in general and rangelands in specific suggest that managerial approaches on one hand and considering effectiveness and productivity on the other hand which are considered as a national priority in economy which play a vital role in conservation, restoration and sustainable use of resources in all developed and undeveloped countries, are not addressed in Iran. This research was conducted to evaluate and compare 2 managerial approaches in natural resources in South Khorasan province, namely ecologic and socio-ecologic based both economically and ecologically. For this purpose, international carbon sequestration project was chosen as a social – ecological based management and Sarbisheh plain combating desertification project was also chosen as an ecologic based management. For ecologic evaluation and comparison in the project areas, 3 types of restoration activities, namely: shrub transplanting, crescent like water harvesting and sowing and seeding were selected. The ecological indicators were vegetation cover, range yield, litter cover, plant biodiversity ( richness and evenness), soil fertility ( N, P, K and Organic carbon), range condition and trend and amount of sequestered carbon in soil and plant and in economic evaluation, effectiveness and productivity of both projects were measured and compared. These indicators were measured as follows: vegetation and litter by linear method and random-systemmatic ; range yield by double sampling; plant diversity by PAST software and Shanon-winer index; N content by Kejeldahl; P content by Spectrophotometer; K by Philmphotometer, OC by Walki Block and rangeland condition by 4 factors method and range trend. Efficiency was measured by DEA and DEAP software version 2.1 and productivity was determined by Malmkvist Productivity indicator. Based on result-based management, inputs such as machineries, gasoline consumption (liter), fuel consumption (liter); number of project staff, applied fertilizer (tonnes); area of seedling plantations ( Hectare); area of crescent-like water harvesting ( Hectares); area of seeding and sowing ( Hectares); amount of irrigation ( cubic meters); amount of rainfall ( mm); organization of training workshops; number of village development groups; number of micro-credit funds; involvement of other organizations; develop infrastructures and documentations and advocacy materials and output variables include: sequestered carbon ( soil and plant); forage production (tones); vegetation cover; rangeland grazing capacity (AUD); N content (tones); P content (tones); K content (tones); soil conservation (tones); plan diversity; HDI; number of planted seedlings by people and public participation rate in restoration activities. The results suggest that socio-ecologic based management approach had a significant impact on improvement of ecological indicators specially in shrub transplantation in comparison with ecologic based management in a way that seedling production and seedling transplantation through a contract with the involvement of local communities lead to enhance their impetus and boost the feeling of identity and possession of the rangeland rehabilitation activities in their locality which the smaller inter-space distance between plantation rows in comparison with Sarbishe combating desertification project shows this fact. The effectiveness and productivity analysis revealed that in both approaches, an improvement in total productivity of production factors due to changes in technologic effectiveness was recorded and managerial effectiveness and comparison were stable. In carbon sequestration project, changes in technologic effectiveness during project life-span between 2007 to 2013, were respectively: 0.06, 0.19, 0.87, 3.3, 1.1 and 2.8. Comparison of effectiveness and productivity of 2 management approaches revealed that total productivity of production factors in socio-ecologic based management ( Carbon Sequestration Project) was 3.7 times the ecologic based management approach ( Sarbisheh Combating Desertification Project). Studies suggested that used technology in Carbon Sequestration Project including formation of village development groups and microcredit funds which were done with the aim of local community mobilization, designation of authorities and complete participation of exploiters in all phases of planning, implementation and supervision and exploitation lead to enhancement of project productivity, in a way that the highest productivity was recorded in a year that we had most training workshops and public participation. Key word: Ecologic- economic evaluation, Ecologic based management, Socio-ecologic based management, Effectiveness and productivity, Vegetation data analysis method, Carbon sequestration project, South Khorasan
