عنوان پایان‌نامه
اعتبار سنجی قاعده کلما لم یحکم به العقل لم یحکم به الشرع
- رشته تحصیلی
- فقه و مبانی حقوق اسلامی
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 581د;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 78111;کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی شماره ثبت: 581د;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 78111
- تاریخ دفاع
- ۰۶ دی ۱۳۹۵
- دانشجو
- سیدحامدحسین هاشمی
- استاد راهنما
- حمید انصاری
- چکیده
- نسبت میان عقل و شرع، از دیر باز، در کانون توجه فقه پژوهان بوده است. فقیهان و اصولیان امامی، با طرح قاعده معروف ملازمه، سعی در ارایه ی تصویری بهتر از رابطه میان این دو کرده اند. پژوهش حاضر، با مهم تر قلمداد نمودن تلازم عقل و شرع در حیطه احکام سلبی، به اعتبار سنجی قاعده «کل ما لم یحکم به العقل، لم یحکم به الشرع» نشسته و تلاش نموده است پس از مرور جایگاه عقل از منظر دین در شکل کلان آن و در عرصه ی استنباط احکام شرعی در نوع خرد آن و تحلیل فرازها و فرودهای عقل گرایی در این عرصه، «تعارض واقعی» این دو را انکار نماید. ارائه ی تعریفی مناسب برای هر از یک حکم عقل و شرع، مشخص نمودن نسبت های احتمالی میان برخی فتاوا و عقل، بررسی کارکرد های عقل در فرآیند استنباط و در نهایت معرفی «کارکرد نافی عقل» به عنوان یکی از مهمترین کارکردهای آن، گام دیگر نویسنده در این جستار است. نگارنده برای اثبات اعتبار و حجیت قاعده فوق، نخست به کلمات برخی از بزرگان فقه و فقاهت و در قدم بعدی به برخی از استنباط های آنان که با بهره گیری از قاعده مورد بحث به اقدام به نفی و کنار گذاردن یک حکم منسوب به شریعت کرده اند، اشاره نموده است. عدم امکان تعارض میان احکام عقل و احکام شرعی واقعی از آن رو که شارع، خود، در راس عاقلان است، در عین امکان تقابل میان حکم عقلا و برخی برداشت های فقهی منسوب به شریعت، از جمله نتایج این تحقیق است. این بدان معناست که هرگاه حکمی از احکام منسوب به شارع اسلام با یکی از احکام عقلی -که خصوصیاتی همچون عقلانی بودن، قطعی بودن و غیر عبادی بودن از مهمترین خصوصیات آن است- در تقابل باشد، در انتساب چنین حکمی به شارع اسلام می باید تردید روا داشت. در برخی موارد برآیند این تقابل، سقوط فعلیت حکم فقهی است. نگارنده بر این باور است که پرداختن به این قاعده در ادامه تلاش های فقهای امامیه در راستای تنزیه شرع و احکام آن است که همه در قاموس بایسته های اجتهاد می گنجد.
- Abstract
- This study aimed to validate the rule "kolo ma lam yahkom behil aghl, lam yahkom behi ashhara" sitting and has tried "real conflict" to deny reason and religion. Review and explanation of the reason and religion and compare this rule with popular rule accompanied as well as assessing the validity of this rule bulk of evidence has organized this article. The writer to verify the validity and reliability of the above rule, the first verses of the Quran and traditions as well as after it has logical reasons cited. Some words of elders jurisprudence is another confirmation of the validity of this rule. Lack of conflict between the provisions of true wisdom and spiritual matters because the legislator himself at the helm wise, but the possibility of conflict between rational judgment and some legal interpretations attributed to the law, including the results of this research. This means that if a ruling to which is attributed to the founder of Islam with a rational judgments characters such as rationality, and non-religious certainty of the most important characteristics is that-in contrast, the founder of Islam to be attributed to such a ruling doubt was valid. In some cases, the result of this interaction, the jurisprudential rule is actualized fall.
