عنوان پایان‌نامه
تغییرات اکوژئومورفولوژیک نکارود و مقایسه آن با رودخانه تجن
- رشته تحصیلی
- جغرافیای طبیعی-ژئومورفولوژی
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده جغرافیا شماره ثبت: 2166;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 77796;کتابخانه دانشکده جغرافیا شماره ثبت: 2166;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 77796
- تاریخ دفاع
- ۱۲ مهر ۱۳۹۵
- دانشجو
- مرضیه قدسی
- استاد راهنما
- مجتبی یمانی, ابراهیم مقیمی
- چکیده
- رودخانه‌ها از مهم‌ترین عوامل مؤثر در فرایندهای ژئومورفولوژیک زمین و چرخه فرسایش بوده‌اند و تاکنون مطالعات گسترده‌ای بر روی تغییرات مورفولوژیک رودخانه‌ها و عوامل موثر بر آن‌ها صورت گرفته است. هدف از انجام این پژوهش بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی رودخانه در تقابل با پوشش گیاهی، تغییر کاربری زمین و فرآیندهای تاثیرگذار در تحول آن در طول زمان است. به این منظور دو حوضه نکارود و تجن جهت بررسی تغییرات اکوژئومورفولوژیکی انتخاب شدند. این دو حوضه در مجاورت هم قرار دارند اما حوضه تجن کمتر مورد حمله و تخریب انسانی قرار گرفته است و می‌تواند بهعنوان منطقه مرجع نشان‌دهنده میزان تغییرات حاصل از تخریب پوشش گیاهی حوضه نکا باشد. به این منظور در گام اول به منظور بررسی تغییرات پوشش گیاهی در دو منطقه مورد مطالعه، با استفاده از دانش سنجش از دور وGIS نقشه کاربری اراضی دو حوضه نکا و تجن برای چهار دوره 1364، 1378، 1390 و 1394 تهیه گردید. در بخش دوم تحقیق تغییرات هندسی، مکانی و زمانی بستر رودخانه‌های نکا و تجن در چهار دوره 1364، 1378، 1390 و 1394 بررسی و تغییرات پلان رودخانه در چهار دوره مورد مطالعه در محیط ENVI ترسیم گردید. برای تحلیل‌های کمی نیز پارامترهای هندسی نظیر: طول پیچان رود، طول موج، ضریب سینوسی و شعاع دو رودخانه نکا (در سه بازه) و تجن (در دوبازه)، طی چهار دوره مطالعاتی با ترسیم دایره های مماس بر پیچان رودهای بازه‌های مورد اشاره اندازه‌گیری شده و مقایسه آماری بین آن‌ها صورت گرفت. در بخش سوم به تحلیل روند تغییرات آماری دبی و رسوب دو حوضه نکا و تجن پرداخته شد. با استفاده از روش همبستگی پیرسون ارتباط بین دو متغیر دبی (متغیر مستقل) و رسوب (متغیر وابسته) در محیط نرم افزاری Minitab محاسبه گردید. برای تحلیل روند تغییرات دبی و رسوب از روش سری‌های زمانی استفاده شد. در انتها نیز به تحلیل، تفسیر و ایجاد ارتباط بین تغییرات پوشش گیاهی، کاربری اراضی و تغییرات بستر رودخانه‌ها و روند رسوب پرداخته شد. نتایج حاصل از مقایسه نقشه‌های کاربری نشان می‌دهد که تخریب اراضی جنگلی در حوضه نکا نسبت به تجن 2/5 برابر بوده است. تغییرات زیاد کاربری‌ها در حوضه نکا نسبت به تجن به وضوح بیانگر روند تخریب پوشش گیاهی جنگلی در حوضه نکا نسبت به تجن در 30 سال اخیر است. مقایسه وضعیت مورفولوژی، کاربری اراضی و مقادیر پارامترهای هندسی نکارود در چهار دوره زمانی، نشان دهنده تغییرات شدید این رودخانه نسبت به رودخانه تجن است. پلان بستر نکارود در چهار دوره مطالعاتی در قسمت‌هایی که جنگل به مرتع و اراضی رهاشده تبدیل شده است، جابجایی زیادی داشته است. این در حالیست که تغییرات پلان بستر رودخانه تجن، بجز قسمت‌هایی که نزدیک شهر ساری و واقع بر زمین‌های کشاورزی است، جابجایی زیادی را نشان نداد و حالت نسبتاً پایداری را در طول دوره سی ساله نشان داد. تغییر نوسانات پارامترهای هندسی اندازه‌گیری شده نیز بسیار کم است و حول یک محور ثابت تغییر می‌کند. مطالعات انجام شده بر روند رسوب دو حوضه طی دوره 1378-1364 بیانگر افزایش 2/65 برابر رسوب حوضه نکا نسبت به حوضه تجن است. روند کاهش رسوبات طی سال‌های 1378-1392 نیز در حوضه نکا نسبت به حوضه تجن تغییر بیشتری را نشان داد. نتایج به دست آمده فرضیه‌های تحقیق را مبتنی بر تاثیر توسعه کاربری‌ها و تغییرات پوشش گیاهی در مورفولوژی و فرسایش و رسوب رودخانه و تغییرات مورفولوژیکی بیشتر رود نکا نسبت به رودخانه تجن ، دلیل اختلاف میزان دخالت‌های انسانی را اثبات می‌کند.
- Abstract
- Rivers has the most important role in geomorphological processes of land and erosion cycle. So far, extensive studies have been done on rivers morphological changes and the factors influencing them. This study tries to express the river geomorphological changes in contrast with vegetation, land use change and effective processes on its development over the time. For this purpose, two basins of Neka and Tajan River were selected to study Eco geomorphological changes. Two basins are in the vicinity of each other, but Tajan basin has been attacked and destroyed by human. For this purpose, at the first step land use maps of Neka and Tajan basin for the period were prepared 1986, 1999, 2011 and 2015. The maps were processed by TM and +ETM satellite images of 4, 5, 7 and 8 Landsat in ENVI environments. The obtained categories were digitized in Arcmap and land use maps were provided for studied years in ArcGIS. On the second section, the geometric, spatial and temporal changes of Neka and Tajan River were studied for four periods of 1986, 1999, 2011 and 2015, and river plan changes of four studied periods were drawn in ENVI environment. Digitizing the rivers were done in Arcmap environment. For quantitative analysis, geometric parameters such as: length of meanders, wave length, Sinusoidal coefficient and radius of Neka (three parts) and Tajan (two parts) were measured for four periods by drawing circles tangent to the meanders of the mentioned river intervals and the statistical comparison was made between them. In the third section, the trend analysis of discharge and sediment statistical changes of Neka and Tajan basins were studied. The correlation between discharge (independent variable) and sediment (dependent variable) was calculated using Pearson correlation method by Minitab software. Time series were used for discharge and sediment trend analysis. Finally, the relationship between changes in vegetation, land use, river bed and sediment were analyzed and interpreted. The results of land use maps comparison showed that degradation of forest lands in Neka was 2.5 times more that Tajan. Many land use changes in Neka to Tajan shows the destruction of forest vegetation in Neka basin to Tajan in 30 years. Comparing the morphology situation, land use and geometric parameters of Neka River shows the drastic changes of that to Tajan River in four periods. The plan of Neka River has had large displacement in parts where forest has changed to rangeland and abandoned land. Meanwhile, plan changes of Tajan river bed, except for the parts that are near Sari city and located of farmlands has had no large displacement and showed a relatively stable condition over the thirty years. The changes of measured geometric parameters was very low and has varied around a fixed axis. Studies on the sediment of two basin during 1986-1999 showed that the sediments of Neka basin was 2.65 times of Tajan basin. Decreasing trend of sediment showed more changes in Neka to Tajan during 1999-2011. The obtained results proved the research hypotheses that development of land use and vegetation changes effect on morphology, erosion and sediment of river, and more morphological changes of Neka than Tajan is because of human interference differences. Keyword: Ecogeomorphology, Land use Changes, River Morphology, Geometric Parameters, Sediment Trend, Neka River, and Tajan River.
