عنوان پایان‌نامه
پیدایش و تحول اندیشه قلمرو سازی در ایران
- رشته تحصیلی
- جغرافیای سیاسی
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده جغرافیا شماره ثبت: 2264;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 82075;کتابخانه دانشکده جغرافیا شماره ثبت: 2264;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 82075
- تاریخ دفاع
- ۲۷ شهریور ۱۳۹۶
- دانشجو
- محمد زهدی گهرپور
- استاد راهنما
- یاشار ذکی
- چکیده
- بحث های نظری و مفهومی سنگ بنای هر رشته علمی هستند. پرداختن به مفاهیم و نظریه ها موجب تعمیق فهم و درک مبانی و ساختارهای آن رشته می شود. جغرافیای سیاسی نیز به عنوان یک رشته دانشگاهی شامل این امر می شود. شناخت دقیق موضوعات و مباحث جغرافیای سیاسی و انجام پژوهش در آن، مستلزم آگاهی و تسلط پژوهشگران از مفاهیم تخصصی و نیز تحولاتی می باشد که به واسطه تحولات نظری و تغییر در پارادایم ها در کاربرد مفاهیم و اصطلاحات روی داده است. توجه به مفاهیم فضایی و پرداختن به آنها به عنوان یک پژوهش مستقل از دهه 1980 میلادی آغاز شد. مفاهیمی همچون مکان، فضا و مقیاس در صدر این توجه بودند. اما مفهوم «قلمرو» نیز در همان زمان مورد توجه قرار گرفت و دانشمندانی همچون ژان گاتمن درباره اهمیت قلمرو مطالبی نوشتند. گاتمن قلمرو را بخشی از فضا می داند که روابط لازم بین سیاست، مردم و محیط طبیعی را ایجاد می کند. کمی بعد، رابرت دیوید ساک نطریه «قلمروسازی انسانی» خود را منتشر کرد و مبنایی نظری برای مفهوم قلمرو پی ریزی نمود. در دیدگاه وی قلمروسازی انسانی شامل تلاش یک فرد یا گروه برای تأثیرگذاری، نفوذ، یا کنترل افراد، پدیده ها و روابط از طریق تعیین حدود و اعمال کنترل بر نواحی جغرافیایی بود. انتشار اثر رابرت ساک، برای مدت کوتاهی توجهات را به سمت این نظریه معطوف کرد. اما مهم ترین نظریه در ادامه کار وی، نظریه ای است که کلود رافستین فرانسوی با رویکرد رابطه ای و با هدف تقویت رویکرد پسااثبات گرایانه به جغرافیا مطرح کرد. وی قلمروسازی را نه به عنوان یک رفتار خاص یا محصول تلاش برای دستیابی به چیزی، بلکه به عنوان مجموعه ای از روابط ریشه دار در پیوند با محیط مادی و دیگر مردمان و گروه ها می داند. در این پژوهش با بررسی تحولات نظری رشته جغرافیای سیاسی در رابطه با مفهوم قلمرو و نظریه قلمروسازی، علاوه بر معرفی دیدگاه ها، تحولات و کاربردهای مختلف آنها در متون تخصصی، از نظریه قلمروسازی انسانی به عنوان چارچوب نظری پژوهش حاضر استفاده شده است. پیدایش و تحول اندیشه قلمروسازی در ایران با استفاده از نظریه قلمروسازی نهادی بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد پیدایش اندیشه قلمروسازی در ایران، پیش از قدرت گرفتن آریایی ها در نجد ایران، به صورت ساختار یافته ای در تمدن های میانرودان قابل ردیابی است. آریایی ها در نتیجه تعامل با همسایگان خود، با این اندیشه آشنا شده و آن را به کار گرفته اند. اندیشه قلمروسازی در تاریخ ایران تحولات بسیاری داشته که می توان آن را در چارچوب نظریه قلمروسازی نهادی بررسی و تحلیل کرد. بر اساس این نظریه، حکومت هایی که در جریان قلمروسازی خویش موفق به نهادسازی می شوند را می توان به عنوان حکومت های پیشرو شناسایی کرد. در تاریخ ایران حکومت هایی که موفق به نهادسازی شده اند، علاوه بر حکومت مادی ها که اولین حکومت ایرانی را تشکیل دادند، حکومت های هخامنشیان، سامانیان، سلجوقیان، صفویان و پهلوی هستند.در فاصله زمانی بین این حکومت ها، حکومت های دیگر از نهادهای ساخته شده در دوره های پیش از خود استفاده کرده اند.
- Abstract
- Theoretical and conceptual discussions are the basis of each discipline. Addressing concepts and theories will deepen understanding and perception of the fundamentals and structures of that discipline. Political geography also includes this as a university discipline. Accurate recognition of political geography's topics and research in it requires the knowledge and mastery of the researchers of the specialized concepts and the changes that have taken place due to theoretical changes and changes in the paradigms in the application of concepts and terms. Attention to the spatial concepts and dealing with them began as an independent research from the 1980s. Concepts such as location, space, and scale were at the forefront of this concern. But the concept of the "Territory" was also considered at the same time, and scientists such as Jean Gottman wrote the Significane of the Territory. Gutmann regards the territory as part of space that creates the necessary relationships between politics, people and the natural environment. Shortly thereafter, Robert David Sack published his Human Territoriality and established a theoretical basis for the concept of the territory. In his view, human territoriality involves the efforts of an individual or group to influence, infiltration, or control individuals, phenomena and relationships by setting limits and exercising control over geographic areas. The publication of the work of Robert Sack focused attention on this theory for a short time. But the other most important theory in human territoriality is the theory that Claude Rafstein developed in a relational approach aimed at strengthening the post-positivism approach to geography. He considers teritoriality not as a particular behavior or as a product of trying to achieve something, but as a set of rooted relations in relation to material environment and other people and groups. In this research, by studying theoretical evolution in political geography, in relation to the concept of territory and the theory of territoiality, in addition to introducing their views, their differenc, developments and applications in specialized texts, human territoiality has been used as a theoretical framework for this research. The Emergence and Evloution of territoriality in Iran has been studied using institutional territoriality theory. The results of the research show that the emergence of the territoriality in Iran before empowering of the Aryans in the plateau of Iran can be traced in Mesopotamian civilizations. As a result of interacting with their neighbors, the Aryans have become familiar with this idea and apply it. Territoriality in Iranian history has undergone many changes that can be analyzed in the context of the institutionalization territoriality theory. According to this theory, the Medes state that succeeded in institutionalizing their own territorialization can be identified as leading states. In the history of Iran, the states that have succeeded in establishing institutionalization, in addition to the rule of the Medes that formed the first Iranian state, are the Achaemenid, Samanid, Seljuk, Safavid, and Pahlavi states. Between these states, other states have used the institutions built in their earlier periods. Key words: Political Geography, History, Territory, Territoriality, Iran.
