عنوان پایان‌نامه
نجم الملک و تحول دانش جغرافیا و نجوم در ایران
- رشته تحصیلی
- تاریخ - تاریخ ایران بعد از اسلام
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 4626;کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شماره ثبت: 4626
- تاریخ دفاع
- ۲۵ تیر ۱۳۹۶
- دانشجو
- مریم ثقفی
- استاد راهنما
- محمدباقر وثوقی
- چکیده
- دانش، از جمله مقولاتی به شمار می‌آید که در درازنای تاریخ بشر همواره مورد توجه بوده است، به ویژه علوم کاربردی همچون جغرافیا که جهت شناخت محیط، مکان‌یابی و ترسیم نقشه، کاربرد داشته و یا دانش نجوم که به منظور شناسایی کیهان، تعیین طول و عرض جغرافیایی، استخراج تقویم برای محاسبه زمان و حتی پیشگویی حوادث از طریق تعیین سعد و نحس ایام به کار گرفته می‌شد، از این رو در طی قرون متمادی پیشرفت فراوانی در نجوم و جغرافیای سنتی پدید آمد و اندیشمندان ایرانی در توسعه این علوم نقش انکار‌ناپذیری داشتند اما در دوره قاجار که مصادف با رکود علمی کشور بود، ایرانیان تنها اخذکننده دانش نوین جغرافیا و نجوم از اروپا بودند. پژوهش حاضر، به بررسی تاثیر عبد¬الغفار نجم¬الملک در تحول علوم جغرافیا و نجوم در حیطه زمانی فوق می‌پردازد. آشنایی ایرانیان با علوم مذکور از دوره عباس‌میرزا (از لحاظ نقشه‌های جغرافیایی و نجوم مدرن، این شناخت به دوره صفویه باز می‌گردد) آغاز شد، اما تحول واقعی علوم در کشور، هم‌زمان با تاسیس دارالفنون و به ویژه در زمینه جغرافیا و نقشه¬نگاری با فعالیت‌های علمی عبدالغفار نجم¬الملک صورت پذیرفت، لذا رویکرد این پژوهش، ارزیابی و تبیین نقش عبدالغفار نجم¬الملک در تحول دانش جغرافیا، نقشه¬نگاری، آموزش و تالیف متون علمی، نجوم و استخراج تقویم و بررسی تاثیر وی در گذار این علوم از رویکرد سنتی به رویکرد نوین می‌باشد. در این تحقیق همچنین کوشش شده تا با بررسی کتب تالیفی و ترجمه، نقشه‌های مرزی و غیرمرزی و دستاوردهای علمی برخی از شاگردان بی‌واسطه و باواسطه عبدالغفار نجم¬الملک، تاثیر وی در رونق علمی کشور به خصوص در ترسیم نقشه و کاربردی نمودن دانش جغرافیا، مورد ارزیابی قرار گیرد و از آنجایی که هرگونه تحول و نو‌گرایی با مخالفت‌ها و مقاومت‌هایی همراه است، مشکلات عبدالغفار نجم¬الملک در این زمینه و توفیق و عدم توفیق وی در دگرگونی‌های علمی کشور نیز بررسی خواهد شد. واژگان کلیدی: عبدالغفار نجم¬الملک، قاجار، جغرافیا، نجوم، نقشه، تقویم.
- Abstract
- Knowledge is the subject that has always been considered throughout the human history, especially applied sciences such as geography that used to recognize environment, locate places and mapping or knowledge of astronomy to identify the universe, to determine the latitude, extraction calendar, calculate time and even predict events by determining unlucky days (Astrology). Thus, the great advances in traditional astronomy and geography arose during centuries, and Iranian scholars had an undeniable role in the development of this sciences, but in the Qajar period, Iranians only receive new knowledge of geography and astronomy. The present study examines the evolution of geography and astronomy in these time. Iranians became familiar with new sciences from Abas Mirza era, (the time of becoming familiar with new maps and modern astronomy goes back to the Safavid period), but the real transformation of the knowledge especially in the field of geography and cartography were occurred with the establishment of Dar al Fonun and with scientific activities of Najm al-Mulk. So the approach of this study was to evaluate and explain the role of Najm al-Mulk in the evolution of geography, cartography, education and writing books, writing Calendar and the effect of him to change the traditional science to the new sciences. This study also attempts to examine the books, maps of boundary and non-boundary and scientific achievements of his students to determine his impact on the prosperity of the country, especially in mapping and applied geography, but since any transformation and modernization always associated with opposition and resistance, so Najm al-Mulk problems in this field and the success and failure of his scientific activities will also be discussed. Keywords: Najm al-Mulk, Qajar, Geography, Astronomy, Map, Calendar, Scientific activities.
