مجتبی مینوی
سال و محل تولد: ۱۲۸۲، تهران
وفات: ۱۳۵۵
رشته تخصصی: زبان و ادبیات فارسی
مجتبی مینوی استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی و مسئول علمی بنیاد شاهنامه فردوسی است.
آشنایی او با بزرگانی چون محمدعلی فروغی و محمد قزوینی در نوجوانی، آموختن روش نقد تحقیقی متون از علامه قزوینی و همکاری با فروغی در تهیه خلاصه شاهنامه را به دنبال داشت. وی به منظور جست‌وجو در کتابخانه‌های ترکیه و بررسی آثار خطی فارسی، عربی و ترکی به همراه عکس‌برداری و تهیه میکروفیلم از تعدادی از آن‌ها در آن کشور حضور یافت. حضور در آن‌جا به قرار گرفتن ایشان در جایگاه رایزن فرهنگی ایران در ترکیه منجر شد. مجتبی مینوی بر روی تک تک کتاب‌های که می‌خرید، تاریخ خرید و نام‌اش را می‌نوشت. در نهایت با گشاده‌دستی کتابخانهی ۲۵ هزار جلد کتابی‌اش را به ملت ایران ارزانی داشت. در اواخر دهه ۶۰، کتاب‌خانه با چند مجموعه‌ی دیگر چون «انجمن حکمت و فلسفه ایران و مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی» ادغام شده و درحال‌حاضر وابسته به مرکز مطالعات فرهنگی است. کتاب‌های این کتاب‌خانه به زبان‌های فارسی، عربی، اردو، انگلیسی، فرانسه، ایتالیایی و روسی است. همچنین نسخه‌های خطی و عکسی در زمینه‌های ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی، تاریخ، ادبیات و جغرافیا نیز در این کتاب‌خانه می‌درخشد. به باور آن استاد فرزانه، شاهنامه‌ی فردوسی از سه لحاظ برای مردم ایران مهم است: ۱ اثر هنری ادبی بزرگی است که از طبع و قریحه یک تن از شاعران بزرگ ایرانی و با پشتکار و فداکاری چندین ساله‌اش به وجود آمده است. ۲ شامل تاریخ داستانی و حکایات نیاکان ملت ایران می‌شود و حکم نسب‌نامه این قوم را دارد. ۳ زبان آن فارسی است و فارسی نیز محکم‌ترین زنجیر علقه و ارتباط طوایفی است که ساکن سرزمین ایران هستند. به عقیده‌ی آن ادیب برجسته، کلاسیک یا نو بودن شعر اهمیت ندارد و مهم این است که شعر خوب سروده شود. بر معنا داشتن اشعار تأکید ویژه‌ای داشت و چینش کلمات کنار یک‌دیگر بدون معنا را بیهوده می‌پنداشت. زبان و ادبیات فارسی آن‌چنان جایگاه والایی در زندگی مینوی داشت که او را سخت‌گیر کرده و همه چیز برای آن استاد بزرگ حول محور زبان و ادبیات فارسی می‌چرخید. مطالعه و پژوهش آن استاد عالی‌مرتبه را منزوی نکرده و چه‌بسا به منظور افزودن بر گنجینه‌ی دانش و آشنایی با شیوه‌های نوین تحقیق و پژوهش رهسپار کشورهای اروپایی و آسیای‌غربی از جمله فرانسه و انگلیس، آمریکا و ترکیه می‌کرد.
تندنویسی در مجلس شورای ملی، ریاست بر کتابخانهی ملی، عضویت در دفتر فرهنگی سفارت ایران در لندن و در پاریس و عضویت پیوسته‌ی فرهنگستان ادب و هنر از جمله فعالیت‌های آن استاد ارجمند داشت. از خدمات علمی مهم استاد مینوی، تنظیم فهرست برای نسخ خطی فارسی کتابخانهی معروف چستربیتی (در شهر دوبلن ایرلند) است. ایشان علاوه‌بر دانشجویان دانشگاه تهران، دانشجویان دانشگاه‌های معروف انگلستان و آمریکا را نیز از دانش خود بهره‌مند ساخته است. مجتبی مینوی برای مدتی در جایگاه معاون دفتر سرپرستی محصلین در سفارت ایران در فرانسه مشغول به کار بود. سپس برای کار در دفتر سرپرستی محصلین در سفارت ایران در لندن راهی انگلستان شد. حضور طولانی مدت او در این کشور موجب شد که با تعدادی از خاورشناسان سرشناس چون ولادیمیر مینورسکی، دنیسن رأس، هارولد بیلی و والتر هنینگ مراوده داشته باشد.
در کتاب «نوروزنامه» به تصحیح مجتبی مینوی و همکاری صادق هدایت؛ مطالبی پیرامون اسباب پیدایش جشن نوروز، کشف حقیقت آن، این‌که کدام‌یک از شاهان واضع جشن نوروز بوده و آئین آن و آداب پادشاهان ساسانی در این باب آورده شده است. در اثر «مازیار» نیز مینوی قسمت تاریخی و هدایت قسمت نمایشی را به نگارش درآورد. آن پژوهش‌گر والامقام در ترجمه‌ی کتاب «وضع ملت و دولت دربار در دوره شاهنشاهی ساسانیان» کوشیده است از نظام اجتماع و نظم و ترتیب عمومی ایران و آئین و اداب ایرانیان در زمان ساسانیان شرح کاملی بدهد.
استاد مجتبی مینوی در مقدمه‌ی کتاب «پانزده گفتار درباره چند تن از رجال ادب اروپا» از اومیروس تا برناردشاو، گفته است: «در این کتاب مقالاتی جمع و نشر کرده‌ام که به قصد معرفی کردن عده‌ای از نویسندگان و شعرای اروپا، به استثنای دوتن همه از انگلستان، انشا شده بود و در تحریر آن‌ها زبان محاوره‌ی مردم تربیت‌یافته را بکار برده بودم. به هر حال آن‌چه بود بر طبق اخلاص عرضه داشتم و بی‌نهایت خوش وقت خواهم شد که به‌زودی آن‌قدر در باب شعر و ادب و تئاتر اروپا به فارسی کتب بنویسند که این اوراق بکلی فراموش شود». «تاریخ و فرهنگ مجموعه گفتارها و نوشته‌ها» گفته‌ها و نوشته‌های مجتبی مینوی در مجامعی چون کنگره بین‌المللی هزاره فردوسی، سمینار بررسی فرهنگ اسلامی، سمینار تمدن غرب از نظر مشرق‌زمین، سمینار مورخان خاورمیانه، کنگره بین‌المللی هنر و معماری ایران و کنگره بین‌المللی خاورشناسان است. آن استاد فردوسی‌شناس، در کتاب «فردوسی و شعر او» به شرح حال فردوسی، چگونگی شکل‌گیری شاهنامه و جایگاه و اهمیت این اثر ارزنده پرداخته است. آن نویسنده‌ی نامی در این کتاب می‌نویسد: «مقام شعری و هنری شاهنامه بقدری بلند است که حتی اگر از جامه زبان فارسی نیز عاری شود، یعنی به زبانی از زبان‌های دیگر عالم چنان‌که باید و شاید آن را ترجمه کنند، باز کتابی بزرگ و دارای مقام هنری بلند خواهد بود». کشف دو لوح تاریخی همدان، تصحیح دیوان ناصرخسرو، اطلال شهر پارسه، کشف الواح تاریخی بنای تخت جمشید، تحریمه القلم و نامه تنسر از دیگر آثار ارزنده‌ی روان‌شاد استاد مجتبی مینوی هستند.
