محمدقلی شمس

سال و محل تولد: ۱۲۸۳، تهران

وفات: ۱۳۷۵

رشته تخصصی: چشم پزشکی

محمدقلی شمس استاد کرسی بیماری‌های چشم پزشکی دانشکده پزشکی، بنیان‌گذار چشم پزشکی نوین در ایران، عضو انجمن چشم پزشکی لئون، رئیس بسیاری از کنگره‌های جهانی چشم پزشکی و عضو مجمع چشم پزشکی فرانسه است.
عشق به پزشکی در او را می‌توان از روزهای کودکی‌اش به تماشا نشست که به حضور در نزد پدر به هنگام ملاقات با بیماران، میل داشت. وی فراگیری علم ارزشم‌مند پزشکی را از مدرسه دارالفنون آغاز کرد و سپس با حمایت‌های مادی و معنوی پدرش راهی فرانسه و تحصیل در رشته پزشکی دانشگاه نظامی لئون شد.
آن چشم‌پزشک برجسته، هر دو دوره‌ی اگرگاسیون (aggregation) را با موفقیت پشت سر گذاشت. ایشان تجربه حضور در بیمارستان وال دوگراس پاریس را دارا است که هم کار و تجربه‌اندوزی بود و هم یادگیری و آموختن. در حوالی سال ۱۳۱۱ به طرف اعتمادالدوله قره‌گزلو (وزیرمعارف وقت) به آغوش گرم وطن بازگشت و از یک سو در دارالفنون به تدریس پرداخت و از سوی دیگر به معالجعه‌ی بیماران مشغول شد. دکتر شمس در طی بازدید از جنوب ایران و مناطقی که بیماری تراخم شیوع داشت و کوری گسترش یافته بود، تصمیم گرفت در خاک وطن بماند چرا که ایران و ایرانیان به حضور پزشک آگاه و دلسوزی چون او نیاز داشتند. آن استاد عالی‌مرتبه، چگونگی درمان این بیماری به وسیله الکتروکواگولیشن در مقاله‌ای جامع بیان کرد. همچنین به خواست پروفسور شمس برای مبارزه و مقابله با این بیماری، پزشکانی از انجمن چشم‌پزشکی جهان به یاری او شتافتند و با نابودی بیماری تراخم، خوش درخشیدند.
با کوشش‌های آن چشم‌پزشک والامقام، در دارالفنون بخش چشم‌پزشکی ایجاد و شروع به فعالیت کرد و بخش چشم‌پزشکی ارتش نیز راه‌اندازی شد. با حضور پربار ایشان، بخش چشم‌پزشکی بیمارستان فارابی رشد و پیشرفت قابل توجهی داشت و دانشجویان بسیاری در همین بیمارستان از دکتر محمدقلی شمس آموختند و چه در عرصه‌ی درمان و چه در عرصه‌ی دانش، در جهت ارتقای جایگاه چشم‌پزشکی ایران اهتمام ورزیدند. در دهه‌ی ۳۰ با زحمات پروفسور شمس و همکاران هم‌راه و هم‌مسیر با او، انجمن چشم‌پزشکی ایران تأسیس گشت. بعدها مجله انجمن چشم‌پزشکی ایران به سرپرستی آن استاد فرزانه، برای اولین بار در ایران شکل گرفت.
پروفسور شمس ارجمند، اولین عمل پیوند قرنیه ایران را در بیمارستان فارابی به نام خود ثبت کرد. از دیگر فعالیت‌های گهربارشان پیوند صلبیه، پیوند توأم صلبیه و قرنیه و درمان فشار شریان شبکیه با روش افتالمودینامومتری است.
محمدقلی شمس در دوازدهمین کنگره سراسری چشم‌پزشکی ایران، عنوان استاد برجسته و پدر چشم‌پزشکی ایران را به خود اختصاص داد.

مشاهیر دانشگاه تهران