کریم جوانشیر خویی
سال و محل تولد: ۱۳۱۴، خوی
وفات: فروردین ۱۳۷۷
رشته تخصصی: علوم گیاهی
کریم جوانشیر خویی استاد دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، عضو پیوسته گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم و عضو هیأت تحریریه مجله منابع طبیعی ایران و مجله بیابان است.
وی دوره‌ی کارشناسی را در رشته جنگل‌داری و در دانشگاه تهران گذراند. مدرک کارشناسی ارشد رشته جنگل و صنایع چوب را نیز از همین دانشگاه دریافت کرد و برای اخذ دکترای رشته گیاه‌شناسی و اکولوژی، راهی فرانسه و دانشگاه مون‌پلیه گشت. دوره‌ی پسادکتری را در زمینه‌های اکولوژی و اکوفیزیولوژی دانشگاه ایالتی کلرادو سپری کرد و همچنین در دانشگاه ایالتی فلوریدا دوره‌ی مطالعات پیشرفته بیولوژی جنگل را گذراند. به مرور زندگی استاد جوانشیر که بنشینیم، احساس می‌کنیم که او پدر زمین است. پدر دلسوزی که غم آب، خاک و گیاه، عاشقانه و خیرخواهانه به سوی جنگل و بیابان هدایت‌اش می‌کرد. او با دست‌های پر مهری که دغدغه‌ی طبیعت را داشت، نبض تک تک رستنی‌های این مرز و بوم را گرفته بود. ایشان پس از آن‌که دوره‌ای کارشناسی ارشد را گذراند، به استخدام سازمان جنگل‌ها و مراتع درآمد و در طرح‌های جنگل‌داری در رشت مشارکت داشت. علاقه و توان‌مندی کریم جوانشیر خویی در آموزش و پژوهش، درخواست استادان برای حضور او در دانشگاه تهران را به دنبال داشت. همچنین در اواخر دهه‌ی ۳۰ به عنوان دستیار جنگل‌کاری در آزمایشگاه جنگل در دانشکده کشاورزی کرج مشغول به فعالیت شد. رساله‌ی دکتری این استاد ارجمند در زمینه تاگزونومی بلوط‌های ایران بود. وی برای تکمیل این رساله با وجود تمام محدودیت‌ها و کمبود امکانات، به واسطه‌ی کوشش و پشتکار همیشگی‌اش و در طی سفرهای متعدد، نمونه‌های گیاهی لازم را جمع‌آوری کرد. بعدها این رساله تبدیل به کتابی با عنوان «جنگل‌های باختر» شد که هنوز از منابع مهم و ارزشمند استادان و دانشجویان است. از ویژگی‌های برجسته‌ی این استاد محبوب، بسنده نکردن به بخش تئوری دروس و پا گذاشتن در میدان عمل است. البته مهم این است که ایشان در بازدید از اکوسیستم‌های طبیعی ایران، دانشجویان را خود همراه می‌کردند. تک تک دانشجویان با همراهی و همیاری این استاد شیفته‌ی طبیعت در وجب به وجب جنگل‌ها و بیابان‌ها مشغول آموختن و تفکر و تأمل بر درختان و گیاهان بودند. در دهه‌ی ۷۰، بخش اعظم توجه و تمرکز ایشان بر جنوب کشور بود. در واقع در آن روزها استاد جوانشیر دغدغه‌ی احیای مناطق کویری و بیابانی ایران و صفحات جنوب کشور را داشت. همچنین به اجرای طرح‌هایی با بهره‌گیری از استعداد بالقوه مناطق محروم جنوب کشور که رشد اقتصادی این مناطق را به دنبال داشت، می‌اندیشید. کلاس‌های درس او از به‌روز‌ترین و غنی‌ترین کلاس‌های آن دانشکده بود. او لحظه‌ای از مطالعه و آموختن غافل نمی‌شد و این مطالعه‌ی مدام، هم در آن روزها به نفع فرزندان‌اش (آب، خاک و گیاه) تمام می‌شد که در مراقبت از آن‌ها کوتاهی نمی‌کرد و هم دانشجویان‌شان را از حجم عمیق دانش دکتر جوانشیر بهره‌مند می‌گرداند. او از تخریب طبیعت و زوال پوشش گیاهی بومی رنج می‌برد و همین‌ها به کوشش، چه در عرصه‌ی آکادمیک و چه در میدان طبیعت وادارش می‌کرد. یکی از طرح‌های این استاد نامی که در زمینه‌ی احیا و بازسازی اکوسیستم‌های بیابانی ایران در جهت توسعه‌ی پایدار مناطق خشک کشور بود و بسیار طرح مهم و ضروری برای جغرافیای ایران به شمار می‌رفت، از سوی یونسکو حدود ۵۰۰ هزار دلار بودجه گرفت (این بودجه، ۱۰ برابر سقف تعیین شده از سوی یونسکو در کارگاه آموزشی بود که دکتر کریم جوانشیر خویی، طرح‌شان را در آن ارائه کردند). اگر چه این طرح مورد پیگیری‌های مکرر رئیس منطقه‌ای یونسکو قرار گرفت، در مراحل اداری با چالش مواجه گشت و همچنان معلق مانده است. به‌طور کلی می‌توان به این واقعیت اقرار کرد که به راستی و به تعبیر متخصصان این حوزه، وی قافله‌سالار کاروان شیفتگان طبیعت بوده است و از سویی شاگردانی باسواد و با شور و شوق چونان خود به یادگار و از سوی دیگر با تولید آثار علمی، گنجینه‌ای ارزشمندی را برای آیندگان باقی گذاشته است تا در مسیر سبز ایشان، گام بردارند.
او در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می‌کرد. از اواخر دهه ۶۰ به عضویت فرهنگستان علوم درآمده و مسئولیت شاخه جنگل و محیط زیست گروه کشاورزی را برعهده گرفت. این استاد والامقام در طرح‌های تاریخ علوم دامپزشکی، کشاورزی و منابع طبیعی در عصر معاصر، بررسی وضعیت علمی رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه‌های کشور و تهیه و تدوین فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات علمی کشاورزی و منابع طبیعی نقش تأثیرگذاری داشتند. همچنین بیش از ۲۵ پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد و ۵ رساله‌ی دکتری با راهنمایی‌های ایشان به بار نشست. استاد جوانشیر بزرگ‌وار تجربه‌ی عضویت در هیئت علمی فصل‌نامه محیط زیست و انجمن پژوهش‌های علمی آمریکا را داشتند. همچنین به عنوان مشاور در مراکز مختلف تحقیقاتی کشور مانند سازمان محیط زیست، سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران و هیئت امنای باغ گیاه‌شناسی حضور داشته‌اند. مدتی نیز مسئولیت معاونت پژوهشی جهاد سازندگی، واحد مطالعات آب و خاک جهاد سازندگی تهران به عهده گرفته بودند.
دکتر جوانشیر، کتاب «اطلس گیاهان چوبی ایران» را به کمک سازمان محیط زیست به انتشار رساندند. کتاب «سوزنی‌برگان جهان» در دو جلد که در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۶ به عنوان کتاب برگزیده‌ی سال معرفی شدند، از آثار ارزشمند ایشان است. او در کتاب «توت برای ابریشم و ابریشم‌های بدون توت» از توسعه کشتزارهای توت و تولید ابریشم بدون توت سخن گفته است که می‌تواند در توسعه اقتصادی کشور تأثیرگذار باشد. همچنین بیش از ۲۰ مقاله در مجامع علمی و بین‌المللی منتشر کرده‌اند و در بیش از ۱۵ طرح تحقیقاتی حضور داشته‌اند.
از افتخارات این استاد فقید این است که کتب «اکالپیتوس»، «سوزنی‌برگان» و «توت برای ابریشم و ابریشم‌های بدون توت» به عنوان کتاب برگزیده سال معرفی شدند. در سال ۱۳۷۶، عنوان استاد نمونه را به خود اختصاص دادند. قابل توجه است که برخی از فعالیت‌های تحقیقاتی استاد جوانشیر خویی مانند جمع‌آوری و شناسایی گیاهان استان یزد و ایجاد هرباریوم و طرح بررسی اکولوژیک گونه‌های پده، گز و تاغ در مناطق بیابانی ایران مورد تقدیر قرار گرفت.
