محمد کریم پیرنیا
سال و محل تولد: ۱۲۹۹، یزد
وفات: ۹ شهریور ۱۳۷۶
رشته تخصصی: معماری
محمدکریم پیرنیا استاد دانشکده هنرهای زیبا، پایه‌گذار مرمت و احیای برخی از آثار تاریخی ایران، معاون فنی سازمان حفاظت برخی از آثار باستانی، بنیان‌گذار بحث تاریخ معماری ایران و معاونت اداره کل بناهای تاریخی وزارت فرهنگ و هنر است.
استاد محمدکریم پیرنیا فرزند خلف یزد، دومین شهر تاریخی ایران است. ریشه‌های عشق او به معماری در شهری استحکام یافته است که معماری ایرانی در آن خودنمایی می‌کند. ایشان در دوره‌ای از دانشجویان رشته معماری دانشکده هنرهای زیبا تهران بود که معماری ایرانی اسلامی به پستو رانده شده بود و به پیروی از اصول معماری غرب رو آورده بودند، پناه آوردن اساتید و دانشجویان به معماری غربی، عامل دلزدگی او از حضور در فضای آکادمیک شد. وی بر این باور بود که باید دانش را در دل تجربه‌ها و اصول مردانی که پیر معماری ایرانی اسلامی شده و هنوز زنده‌اند، بجوید. رسیدن به جایگاه پدر معماری سنتی ایران، معلول تلاش‌های سخت دکتر پیرنیا برای مرور گذشته و آگاهی از معماری سنتی ایرانی اسلامی و چگونگی مرمت و حفظ بناهای ساخته‌شده با این اصول است. پدر معماری سنتی ایران می‌گوید: «هنر معماری ایران در طول تاریخ پیوسته و به دیگر هنرها همبسته بوده است» و خوب است بدانیم که ایشان به هنرها و دانش‌های دیگر مانند موسیقی، خوش‌نویسی، نقاشی، تاریخ ایران و اسلام، زبان‌های عربی و عبری و ادبیات نیز تسلط داشتند. وی نظریه‌ای تحت عنوان «چهار اصل مشترک هنرهای ایرانی اسلامی» دارد که ریشه در آگاهی‌اش از هنر دارد. اصول چهارگانه‌ای که او معرفی کرده و توجه بیشتری در معماری به آن‌ها داشته است؛ مردم‌واری یا مردم‌داری، خودبسندگی، دوری از بیهودگی و درون‌گرایی می‌باشند.
این استاد نیک‌نام در معماری، از ۶ سبک از معماری که هر کدام دارای قواعد و اصول خاصی‌اند سخن گفته است: سبک‌های پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی. وی همچنین با حضور در نزد استادکاران قدیمی معماری ایران، واژگان کهن و قدیمی این عرصه را جمع‌آوری کرده که گنجینه‌ای ارزشمندی برای حوزه به شمار می‌آید.
این استاد نام‌دار معماری ایران، در وزارت فرهنگ به فعالیت در دفتر فنی مشغول شد. در دوره‌ی حضور در وزارت فرهنگ، در تهران و دیگر شهرها مدارسی ارزان اما مستحکم ساخت؛ این طرح‌ها سال بعد از سوی یونسکو به عنوان مدارس ارزان قیمت برای کشورهای جهان سومی به جهان معرفی شد. ایشان مدتی معاونت اداره کل بناهای تاریخی وزارت فرهنگ و هنر را عهده‌دار و سپس معاون فنی سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی شدند. احیای برخی از آثار تاریخی نظیر: مسجد جامع فهرج، سر در حرم حضرت عبدالعظیم (ع)، سردر باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، احیای باغ دولت‌آباد یزد، ایوان سید رکن‌الدین در یزد و گنبد مسجد جامع بروجرد نیز از اقدامات مهم و ارزنده‌ی دکتر محمدکریم پیرنیا است.
از تألیفات ارزشمند محمدکریم پیرنیا کتاب «راه و رباط» است که در آن سیر پیدایش و پیشرفت راه و راه‌داری ایران را با نگاهی تاریخی فرهنگی به تصویر کشیده است، او در این اثر به چرایی به وجود آمدن راه‌ها و چگونگی ساخت راه‌ها پرداخته است. شیوه‌های معماری ایران، گنبد در معماری ایران، آشنایی با معماری اسلامی ایران و هندسه در معماری نیز از دیگر آثار او می‌باشند. وی مقالات علمی فراوان از جمله سبک‌شناسی معماری ایران، بیماری بلوار، بازار ایران، درگاه و کتبیه آستان حضرت عبدالعظیم و خیز و اندام گنبدهای ایران را منتشر کرده است.
پدر معماری سنتی ایران، به عضویت افتخاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران درآمد. دریافت دکتری افتخاری معماری از سوی دانشگاه تهران نیز ادای دینی به خدمات و زحمات ماندگار استاد دلسوز معماری ایران بود.