محمدمهدی محی‌الدین الهی قمشه‌ای
سال و محل تولد: ۱۲۷۸، قمشه اصفهان
وفات: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۵۲
رشته تخصصی: فلسفه، حکمت و عرفان
علامه محمدمهدی محی‌الدین الهی قمشه‌ای، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی (معقول و منقول)، فیلسوف، عارف و شاعر وارسته، مفسر قرآن کریم است که او را آغازگر عصر ترجمه روان و آزاد قرآن به فارسی می‌نامند.
استاد الهی قمشه‌ای، یکی از فعالان عرصه دانش است که ضمن تدریس در منطق حکمت و ادبیات در دانشکده معقول و منقول، به عنوان یکی از برجسته‌ترین استادان دانشگاه تهران شناخته شده و با نوشتن کتاب «توحید هوشمندان» به اخذ درجه دکترا از دانشکده مزبور نائل گردید.
این حکیم گرانقدر از آنجا که در شعر به «الهی» تخلّص می‌کرد ملقب به «الهی قمشه‌ای» گشت و از آن رو که در راستای احیا و نشر حقایق دین و معارف الهی کوشا بود، به «محی الدین» (زنده کننده معارف دینی) ملقب گردید.
آثار حکیم الهی قمشه‌ای، این شاعر فاضل و فقیه وارسته، با توجه به ابعاد علمی گوناگون او، پُرشمار است. شاید بیش از همه، ترجمان وحی الهی حکیم الهی، جاذبه شناخت بیشتر او را فراهم می‌آورد. وی قلمی شیوا داشت و با همین شیوایی بود که قرآن مجید را به فارسی ترجمه کرد. ترجمه شیوای این خردورز پرهیزکار، نورِ جاویدش را چنان از آیات قرآن گرفته که به عقیده بسیاری، پیشروترین ترجمه رقم خورده است. درباره ترجمه قرآن ایشان باید گفت بدون آنکه در اصل معنا دخل و تصرف کند، ترجمه‌ای رسا، همه فهم، پرمغز و چشم گیر از قرآن نگاشت. برد وسیع این ترجمه، دور دست‌ها را با حکیم الهی قمشه‌ای آشنا کرده است. ترجمه تفسیرگونه مرحوم الهی که بعدها اصلاحات فراوانی از سوی او بر آن صورت گرفت.
این عالم فقید، طی عمر گرانقدر خود خدمات شایانی به فرهنگ و ادب نمود و در زمینه علوم عقلی و ادبیات تألیفات بی‌بدیلی از خود به یادگار گذاشت که می‌توان به تألیف «دیوان حکیم الهی» اشاره کرد. دیوان «الهی» مجموعه گرانباری است که پاره‌ای از درّهای شاهوارش در شرح خطبه امیرالمؤمنین (ع) در نشانه‌های پارسایان به نام نغمه الهی می‌باشد. قسمت دیگرش در ذکر حاسه پرشور کربلا با عنوان نغمه حسینی است و بخشی از آن شامل قصایدی متین حاوی پندهای نغز حکیمان و روشن ضمیران است و ختامش با غزل‌هایی وزین و عالی مضامین، قطعات و رباعیاتی دلپذیر صورت گرفته است
«حکمت الهی» (۲ جلد)، «در شرح فصوص الحکم فارابی»، «مشاهدات العارفین فی احوال السالکین الی اللّه»، «رساله‌ای در فلسفه کلی»، «تصحیح و تحشیه تفسیر ابوالفتوح رازی»، «ترجمه صحیفه سجادیه»، «ترجمه مفاتیح الجنان» از دیگر آثار ارزنده اوست که همگی حاکی از سعی بلیغ ایشان در احیای معارف الهی می‌باشد. همچنین از ایشان کتاب دیگری که تاکنون به طبع نرسیده باقی مانده است. این کتاب را با خط خود نوشته و به امضا و مهر خویش ممهور کرده است. نام کتاب: «مشاهدات العارفین فی احول السالکین الی الله» می‌باشد.
در محفل علمی این حکیم الهی، دانشوران فاضلی پرورش یافتند که حضرات آیات سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، عبدالله جوادی آملی، حسن حسن زاده آملی، کاظم مدیر شانه چی و سید محمد باقر حجتی و…از آن جمله‌اند.
