عنوان پایان‌نامه
نگاه خیره ای مخاطب و نقد روانکاوانه
- رشته تحصیلی
- سینما
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- کتابخانه پردیس هنرهای زیبا شماره ثبت: 7548;کتابخانه مرکزی -تالار اطلاع رسانی شماره ثبت: 39180
- تاریخ دفاع
- ۱۷ خرداد ۱۳۸۷
- دانشجو
- معصومه گنجه ای
- استاد راهنما
- محمدباقر قهرمانی
- چکیده
- در وهله¬ی اول، آنچه که بیننده را به جانب اثر سینمایی روی پرده، جلب می¬کند، نگاه او است؛ تصویر سینمایی در تلاش برای جلب نگاه مخاطب، می¬کوشد چشم¬نواز، زیبا و بدیع باشد و تمام تمهیدات نور، رنگ و جلوه¬های بصری تصویر سینمایی، علاوه بر تمهیدات روایی، در راستای خدمت به همین هدف قرار می¬گیرند. نگاه خیره¬ی مخاطب، نگاهی برخاسته از میل و آرزوست؛ میل به دیدن و دانستن، میل ذاتی انسان متفکر است. پرسش از میل و آرزو، منتقدان روانکاو فیلم را به پرسش از خلاء بنیادین سرشت انسانی- آن طور که روانکاوی به آن قائل می¬باشد- و نقش آن در جذابیت تجربه¬ی تماشای فیلم، رهنمون می-شود. روانکاوی در جریان تلاش بر توضیح هویت انسانی، سیری روان-تنی از رشد وتطور نوزاد انسانی به دست می¬دهد که طبق آن، مشاهده¬ی اینکه چگونه ملاحظات جنسی ساختار روانی-جسمانی بشر را شکل می¬دهد، امکان¬پذیر است. در این میان، نگاه خیره¬، برآمده از فقدان-گمشده¬ی جسمانی-روانی وجود انسان- آن چیزی است که نیاز ارضاناپذیر به یافتن و تصاحبش، میل پایان¬ناپذیر انسان را به راه می¬اندازد. برخی ذات نگاه خیره را در میل نهانی انسان به تفوق و برتری، سروری خود و بردگی دیگران می-دانند. برخی در میل مازوخیستی به تحت تسلط قرار گرفتن و انفعال. منتقدان روانکاو سینما، با نگرش¬های دو ¬ ¬متفاوت، پاسخهای متعددی در پرسش از میل در تجربه¬ی سینمایی ارائه کرده¬اند؛ طرفداران نظریه آپاراتوس نگاه خیره، لذت را در تسلیم به فرایند انفعالی تحمیق¬کننده¬ای که سینما بر مخاطب اعمال می-کند مستتر می¬دانند. منتقدان فمنیست فیلم، آن را به سوء¬استفاده از تصویر زن، در نتیجه به استثمار و تخریب هویت زنانه نسبت می¬دهند. آنها برای لذت مخاطب قائل به مرزهای جنسیتی هستند و سینما را به مثابه ابزاری برای حذف این مرزها و دستیابی به لذت بدون مرز اتخاذ می¬نمایند. نظریه¬پردازان عرصه¬ی فیلم و فانتزی، تجسد نمادین ابژه¬ی گم شده و ناشناس وجود آدمی، در قالب فانتزی تصویری-داستانی سینمایی را منبع لذت تجربه¬ی سینمایی به حساب می¬آورند و برخی از به-روزترین آنها، اساسا پرسش از بنیان لذت را موقوف کرده، صرف لذت بردن بی¬چون و چرا را گرامی می¬دارند.
- Abstract
- The first step to establish the man's conscious mind to construct his/her personal identity as a differed subject from others happens when the new-born child looks around and through gazing at her/his mother finds out that she/he is not a part of her body. Trying to define the development levels of human' mind in order to answer the questions around man's being, a Freudian psychoanalyst, Jacques Lacan chose a visual approach to the oedipal process- that Freud named for an infant who is trying to achieve consciousness and personal/public identity-, Lacan in symbolic language explains that mother will put a mirror in front of the infant and the infant gazes at her/his (supposedly) reflection that is nothing but an imaginary illusive ideal picture of her/him that fills her/him up with self – satisfaction, But through this satisfying gaze, suddenly The Other from the side of the picture gazes back and interrupts the narcissistic pleasure which is the very first of man's perception of her/him as a self and forces her/him to stop imaginary gratification and steps in to the realm of consciousness and what the consciousness perceives as reality. The Other's gaze, from this very moment resides in the both subjective and public estimation of one-self for the rest of her/his life. This gaze constructs the basis of conscious and unconscious mind of the subject of the gaze. The Other's gaze is mixed with language structures and therefore the cultural constructions. That Other creates a far more fundamental "super-ego" in human's mind developments and human identity in general. This symbolic procedure that Lacan designs -which is based on the gaze ,the picture, and the visual drive- makes the psychoanalysis, a very expressive and useful tool in the hands of film critics in order to explain what happens in spectator's mind during the gazing at the screen(somehow a mirror) in a cinematic experience. "What the spectator is looking at? How her/his gaze is directed by the film diverse mechanisms? How and where is she/he positioned by the visual and narrative qualifications of a film? Is a male gaze different from a female gaze and what kind of pleasure film presents that fascinates and brings the spectator back in to the dark theatres to repeat the cinematic experience?… ", are some of the numberless questions film- spectator's subjectivity that theorists ask in hope for discovering the very unknown aspects of human's psyche, knowledge, sexuality, reality, identity ,and existence. The schools of thoughts in cinema studies and specifically in studying cinema spectatorship that revolves around the Lacanian concept of The Gaze – the concept that is inevitably somehow mixed with the focauldian definition of the gaze- are so diverse. Adopting the psychoanalytic agenda, the post-structural linguistic approaches, neo- Marxism ideas, post structural feminism and post-feminism concepts come up to define what the modern achievement- cinematic camera and the silver screen- presents to the subjects of the modern/ post modern societies.
